М і р о н
Не здрадніцкай, таварыш камандзір!
Не здрадніцкай! У чым і дзе іх здрада?..
К а м а н д з і р
Баец Буёк! Кру-гом! І шагам-арш!
Ты што - аглух? Ці захацеў пад арышт?
Мірон збялеў і задыхнуўся аж:
Мацней, чым гэты ўдар пад дых, не ўдарыш.
Ён выскачыў са штаба і бягом –
Да канавязі, да свайго Гнядога.
«Хутчэй, хутчэй, мой конік наўздагон!
Каб апярэдзіць! Да бяды нядоўга!
Не дам расправу учыніць, не дам!
А там - хай будзе ўжо сабе, што будзе!
Як што - дык з Волечкаю напалам
Падзелім лёс у смерцявой астудзе!..»
Без сцежак, нацянькі, праз лес густы,
Праз баравіны, выспы і паляны,
Ён рваўся, абмінаючы пасты,
На Слабаду - злабой і страхам гнаны.
I вось ужо абрыс знаёмых стрэх,
Знаёмы двор, свіцяцца цьмяна вокны.
Мірон кулём з каня, і раптам - стрэл,
Услед - другі, і страшны лямант Волькі.
Ён на бягу, чаргой кароткай даў
Па верхняй шыбіне, вышэй фіранак.
Святло пагасла ўміг. З дзвярэй, як здань,
Жанчына ў белым выбегла на ганак.
М і р о н
Ты, Волечка? Хутчэй бяжы! Ўцякай!
В о л ь к а
Мірон! Мірон!.. Ён іх забіў! Міронка!
М і р о н
Бяжы, зараначка, бяжы! Бывай!
Я затрымаю гэтага падонка!
Волька кінулася на загуменне.
Гэй, ты, што ў хаце! Я — Мірон Буёк!
Ты чуеш там? Выходзь! Страляць не буду!
Ты - не патрэбен мне. Выходзь!
Праз хвіліну з дзвярэй выходзіць з аўтаматам напагатове Загрэбін.
Ванёк!
Дык гэта ты іх.... без суда-прысуду?
В а н ё к
А ты - чаго тут?
М і р о н
Бог мяне паслаў -
Нявінных ратаваць ад рук ад братніх.
За што ты іх, Ванёк? Ты ж добра знаў,
Што іх віны няма...
В а н ё к
Ёсць! Сын іх - здраднік!..
* * *
Паўзводна, рад у рад, стаіць атрад.
Мірон, у споднім, - ад усіх на ўзбоччы.
К а м а н д з і р
Увага! Смірна! Слухайце загад!
«За дызертырства, зробленае ўночы,
За прымяненне зброі, каб сарваць
Аператыўна важнае заданне, -
Байца Буйка Мірона - расстраляць!»
Прывесці прыгавор у выкананне!
X.
У родны двор пагодным летнім ранкам
Якуб зайшоў з салдацкім рэч-мяшком,
У бляклай гімнасцёрцы з акуратна
Пад рэмень падаткнутым рукавом.
Перахрысціўся перад ганкам, вочы
Далонню выцер, уздыхнуў глыбей,
I ў гэты міг пявучы голас Вольчын
З разнасцежаных вылецеў дзвярэй.
В о л ь к а
Якубачка! Браток! Герой наш мужны!
А родненькі! А дзе ж твая рука?
А мамачка! А татачка! Чаму ж вы
Не сустракаеце свайго сынка?!..
Я к у б
Здарова, мілая сястра, здарова!
А слёз не трэба. Слёзы ты замкні, -
Як тата раіў... Хай яе з дарогай! -
Змарыўся страшна за чатыры дні.
Амаль не спаў: ні ў цягніках набітых,
Ні на вакзалах... Нават не прылёг.
В о л ь к а
Хадзем жа ў хату! Божачка, які ты
Увесь змарнелы!..
Я к у б
Ну, здароў, парог!
Здаровы, сенцы! I здарова, хата!
А гаспадыня дзе? Дзе гаспадар?
Даруй мне, мамачка! Даруй мне, тата!
Павек мне карай гэты страшны ўдар.
Даруй і ты мне, мілая сястрьша,
Што сіратою стала праз мяне.
Ні прымірыцца з гэтым, ні забыцца
На гэты боль я не магу і ў сне.
В о л ь к а
Якуб! Не трэба так. Відаць, над намі
Такі ўжо лёс. Не мучайся дарма.
Я тут усё - і днямі, і начамі –
Абдумала... Тваёй віны няма.
Што пазвярэлі многія і кроўю
Упіцца праглі - ты тут ні прычым.
Ты да людзей быў з Богам і з любоўю.
I бедаваў, і думаў аб адным –
Што з нашым краем будзе? З Беларуссю?
Я помню ўсё, што ты мне гаварыў...