— Хлопцы нашыя былі кінуліся па лесе, надумаліся дагнаць тых людзей. — Ён памаўчаў, абвёў усіх доўгім позіркам, потым кажа: — Не трэба...Тым людзям, мусіць, даўно ўжо няма дзе жыць і працаваць... Хай сабе ідуць туды, куды ідуць... Толькі адно дрэнна яны робяць — што не просяць, каб з імі падзяліліся, а бяруць... Ат, ну Бог з імі! Хай сабе ідуць.
Настаўнік абапіраецца на драўляны свой кіёк, устае з зямлі, кажа маім дзядзькам:
— Дзякуй вам, Сцяпан Паўлавіч і Іосіф Канстанцінавіч. А мы, дзеці, праз гадзіны дзве-тры будзем дома. Во нас добрыя людзі перавязуць лодкай на той бераг, а там блізка дарога, па ёй ходзіць аўтобус да горада. Ну, а там ужо і дадому.
Хлопцы і дзяўчаткі ўстаюць з зямлі, дзякуюць дзядзькам. Чачэнка спадылба глядзіць на мяне. Віця лёгенька штурхае мяне пад бок, шэпча:
— Вось табе і дагналі.
— Хай сабе ідуць, — шапчу я.
I тут раптам дзяўчаткі і хлопцы чамусьці дружна смяюцца. Азіраюся: а гэта ляціць наш казёл палянкай, між густой высокай травы, бяжыць следам за казой, і на спіне ў яго сядзіць сабе, як вершнік які, і сціскае кіпцюрамі, як шпорамі, бакі казлу жоўта-вогненны наш певень Пецька, і бяжыць за імі, падскоквае Дзік. Разам з дзецьмі смяецца і настаўнік іхні. Смяецца і дзядзька Сцяпан. Адно дзядзька Восіп нейкі сумны сядзіць на зямлі, глядзіць у траву. I тут я адчуў, што на палянцы ёсць яшчэ адзін чалавек з сумнымі вачыма, і я азірнуўся: гэта былі вочы дзяўчынкі-чачэнкі...
Перавозіў настаўніка і яго вучняў на той бераг спачатку дзядзька Восіп, але пасля другога заходу ён кіўнуў галавой дзядзьку Сцяпану, і той зрабіў трэці, апошні, рэйс. Я стаю на беразе і махаю ім, няўдалым вандроўнікам, рукой. Яны махаюць мне на развітанне, і даўжэй за ўсіх — Віця, чачэнка і іх настаўнік.
Анатоль Хведаравіч, ужо з таго берага, кажа нам сюды, на наш бераг:
— Вы ў гэтай сваёй лодцы — як у Ноевым каўчэгу! Плывіце!
Але пакуль што мы далей не плывём. На палянцы дзядзька Сцяпан дае мне маю лёгкую касу і кажа:
— На, Васіль, касі!
А сам стаіць і чакае, што я буду рабіць. Чакае і дзядзька Восіп, потым узмахвае касой і — жыг, жыг — пайшоў пайшоў за ім — шырокі пракос. Я стаю, трымаю левую руку ў версе касільна, правую, да дрыготкі ва ўсім сваім целе, на ручцы касільна. Размахваюся рукамі і адразу ўтыркаю дзюбу касы пад карэнне травы, у зямлю. Выцягваю касу, а дзядзька Сцяпан усміхаецца і кажа:
— Трымай касу лётка, не напружвайся, пятку касы прыціскай злёгку, а дзюбку не апускай, каб не цалавалася з зямлёй.
I я пытаюся ў яго:
— Як так, каб не цалавалася?
— Падрасцеш, падвучышся, дык будзеш ведаць, што гэта такое — цалавацца.
— Ай, дзядзька, вы ўжо нешта не тое кажаце. — Касі!
I я пайшоў і пайшоў — пятка касы ўпрыцірку з зямлёй, дзюбка касы — крыху паверху, і перада мной трава, высокая, ядроная. Азіраюся назад: за мной — пракос, хоць і нашмат вузейшы за пакосы дзядзькоў Выціраю рукавом кашулю і пот...
Потым дзядзька Сцяпан вучыць мяне мянташыць касу. Кажа:
— А кляпаць навучу дома ў двары.
...Трава на палянцы добрая, здаровая, але ж яе, накошанай, мала будзе. I мы плывём далей па рэчцы. Дні стаяць спякотныя, як будзем вяртацца, то перавернем тут траву, а праз колькі дзён прыплывём сюды і збяром сена ў капіцы, а недзе ў верасні лодкай ці канём — дзядзькі завязуць сена дамоў...
I во мы зноў плывём у лодцы нашай рэчкай, мы — трое людзей з хат, тры хатнія жывёліны і адна хатняя птушка, — плывём у бок вялікай ракі, якая ўпадае ў яшчэ большую раку, а тая рака ўпадае недзе далёка-далёка ў мора. Але ж нашая лодка вялікімі тымі рэкамі плысці не будзе — нам не будзе чаго рабіць на тых рэчках і на іх берагах. Мы плывём у сваёй невялікай лодцы нашай вузкай, нядоўгай рэчкай. На берагах яе і так ужо столькі намі ўбачана, сустрэта, перадумана, адпакутавана. А колькі яшчэ ўсяго гэтага перад намі…
«Плывіце!» — хто гэта сказаў нам с таго берага?
Плывём…
За палянкай, дзе мы касілі, нашая лодка ідзе міма другой невялічкай палянкі. Пасярод яе, на ўзгорку, з травы вытыркаецца чырвонае цаглінне разбітага падмурка. А ля самае вады — чырвоныя цагляныя слупы. Мы плывём міма. Дзядзька Восіп нізка апускае галаву, хрысціцца. Дзядзька Сцяпана глядзіць на той, другі бераг — быццам не бачыць. Здагадваюся: мы праплываем міма рэшткаў млына, гаспадар якога некалі прапаў у Сібіры…
Плывём…
Але калі я ўжо, нарэшце, падрасту, падвучуся і нешта зразумею? Хоць я і нарадзіўся дваццаць шостага красавіка таго года, ды пакуль што нечага вялікага, значнага аніяк не зразумею…
Плывём…
Жнівень — кастрычнік 1999 г.