Белые лилии Гонит волною —
Маленькие паруса.
Белые лебеди —
Тихой водою, —
Маленькие паруса...
Я бачыў — гэта ўжо маё. Але — яшчэ не зусім маё. Бо — чаму ж гэта я, каторы так помніў, так любіў свайго задуменна-самотнага, з ціхай слязой у вачах, дзеда ля млына ў полі, ямнаўскага дзеда-беларуса, — чаму я пішу па-руску?..
Ды неўзабаве пашчасціла натуральна перайсці ад Блока да Максіма Багдановіча з яго цыклам “Каханне і смерць”, а затым — і да сваёй мелодыі... Упэўнены: да сваёй геннай мелодыі. Разам: да свайго — ад, як ты кажаш, “неўразумеласці гэтага свету”. Бо чаму ж гэта і тыя лілеі, і лебедзі ў мяне — як ветразі?..
— У мяне склалася цвёрдае застаялае ўражанне, што ты — дзетдомавец, хоць я добра ведаю, што гэта не так... Ці дзетдомаўцам ты стаў пазней, а ўжо цяпер і ўвогуле — дзеддомавец?..
— Не разумею, Лёня, што ты ўкладваеш у паняцце “дзетдомавец”... Я дзетдомаўцаў ведаў і любіў. Маладым настаўнікам нават бываў на ўроках у дзетдомаўскай сярэдняй школе ў Сваяцічах, што пад Ляхавічамі. Тыя дзеці яшчэ цудоўна чыталі вершы Пушкіна і Купалы. А найбольш мяне ўразіла тое, што сваяціцкія дзетдомаўцы гаварылі чыста па-беларуску. Нават настаўнікі былі змушаны гаварыць з імі, з дзецьмі, па-іхняму, на іх роднай мове. Але — то былі дзеці канца пяцідзесятых, пачатку шасцідзесятых гадоў. Многія з іх сталі пасля настаўнікамі роднай мовы. На жаль, як па нейкай камандзе, пазней яны перасталі гаварыць (і думаць) па-беларуску. Яны перасталі быць тымі дзетдомаўцамі...
Вось у такім ракурсе і я — дзетдомавец. I я не хачу перастаць ім быць. А новых, сучасных, дзетдомаўцаў я не ведаю. Як не ведаю і самога сябе, цяперашняга. Ведаю толькі адно: і тыя дзетдомаўцы, бывала і такое, уцякалі з дзетдома, блукалі, “бамжавалі”. I я тое рабіў і, на жаль — а можа, і на шчасце, — раблю. Дзетдомавец!.. Але — не, Лёня, не, толькі не дзеддомавец...
— Пішаш мне, што кватэра ў Пружанах, якую табе Саюз пісьменнікаў “выбіваў” з такой цяжкасцю, — не свая, не родная табе, няўтульна ў ёй і цяжка жыць, бы ў астрозе якім... Мо таму, што яе табе менавіта “далі, усунулі”, як тую міласціну жабраку... А ты й не прасіў, дарэчы...
У Папялёве быў прастор, воля, пушча — паэзія... А ў Пружанах — тратуар, асфальт, лесвіца, блочны пакой — сярмяжная проза...
— Так, у Папялёве, у Белавежскай пушчы, я стаяў ля свайго дома ў мансардзе і — бачыў: во — пушча, во — дрэвы, там — крушня, во — птушкі, во — ляцяць дзікія гусі, во — ідуць маладыя, прыгожыя суседкі з кароўніка, во — яны трохі паспалі, управіліся дома па гаспадарцы і зноў ідуць на ферму, а во — ідзе паштарка, яна падымаецца да мяне па крутой драўлянай слізкай лесвіцы (ты яе яшчэ помніш, Лёня, лесвіцу, вядома?), дае чаканы канверт і міла, цёпла ўсміхаецца мне...
У Пружанах, у горадзе, усяго гэтага няма. Тут пляцоўка перад дзвярыма маёй кватэры — запляваная, закіданая недапалкамі, а прыступкі пад’езда — у россыпе дробных каменьчыкаў, на якіх я спатыкаюся сваімі хворымі нагамі, бо, калі дом будаваўся, надта мала сюды далі цэменту, будаўнікі яго прапілі...
Таму я еду пісаць сваю “сярмяжную прозу” ажно ў тубдыспансер ці як яго яшчэ называюць: «Санаторый Вярховічы». Там — імітацыя маёй папялёўскай Пушчы.
— Як жыць літаратару, каб нанова не паўтараць сваё жыццё ў слове, а напісаць іншае?..
— Жыць так, як жывецца не літаратару, а — чалавеку. А чалавек ніколі не паўтарае сваё жыццё нанова. I пісаць трэба пра сябе — кожны раз і кожны дзень — новага. Тады гэта, напісанае, можа стацца цікавым для іншых. Бо — непаўторанае...
— Можна сказаць, што ўсё сваё жыццё ты абыходзішся сам сабою... Творцу сям’я лішняя? Дзе твае дзеці, паэт? I хто будзе плакаць па табе? Няўжо ж — чытачы?! То была б вялікая ўдача...
— Ніколі не абыходзіўся сам сабою. Толькі — людзьмі, а найбольш — прыродай: рэчкай, дрэвам, кустом, птушкай...
Творцу сям’я ніколі не лішняя. А калі ты маеш на ўвазе асабіста мяне, дык скажу: не мне, творцу, сям’я была лішняя, а я сям’і — быў лішні. Таму ўсё сваё жыццё я і пакутую: дзе мае дзеці?..