Калі бабы і дзеўкі дажыналі ў полі жыта і буслы з усёй вёскі ўжо збіраліся на расцярэбе за канавай, бацька паехаў некуды вельмі далёка, казалі — у Заходнюю, шукаць сабе школу. Нас з Галяй забралі ў дзедаву хату.
Тое маё апошняе вікоўскае лета найбольш было запоўнена лугам ля Дняпра.
Прачынаюся. Раніца. Ляжу на разасланых на мосце старых кажухах, пахне аўчынай і свежым аерам, які ўчора вечарам цётка Зіна раскінула на мосце. Усе ўжо, апрача бабы, на двары, потым і там сціхае — пайшлі па калгасных работах.
Гляджу ў кухню, перада мною там расчыненае насцеж у агарод акно, у ім ціха калышуцца белыя фіранкі. Фіранкі крышку расхінаюцца, і ў прасвеце між імі глядзіць у хату, на мяне вока. Я прыжмурыўся. Скрозь вейкі бачу: фіранкі расхінаюцца шырэй, і ўжо двое вачэй глядзяць у хату. Ведаю: гэта Кірэйшын Жэнька. Зараз ён асцярожна і спрытна кіне сваю руку на стол — там з краю пад абрусам ляжыць парэзаны хлеб. Жэнька зусім малы ростам, і там, за акном, ён прыўзнімаецца на пальцах, падцягваецца на падаконнік, раптам кідае руку да стала, адкідвае на яго вугле абрус, хапае лустачку хлеба, і рука і белая Жэнькава галава знікаюць за акном. Добра, што баба ляжыць тварам да сцяны. Я падымаюся з моста, іду ў тую хату, папраўляю на стале абрус... Хай Жэнька хоць хлеба таго з’есць. Ён жыве адзін з нямоглай, кульгавай маткай, бацька яго не прыйшоў з вайны...
Надзяваю штаны ў палоску, толькі ў аднаго мяне з усіх хлопцаў крамныя штаны, а ў іх — палатняныя, але мае падраліся на калене, а ў хлопцаў — цэлыя. Іду на кухню, пасыпаю скібачку хлеба соллю,ем, запіваю вадой, бяру глыбокую торбу, кладу ў яе акрайчык хлеба, выходжу на двор, бягу вуліцай. Ля Барысавай хаты спыняюся і чакаю, тут канчаецца вуліца, далей яна становіцца дарогай у дзве каляіны і з утоптанымі сцежкамі па баках — праз бярозавы лес, праз палянку з чорнымі пнямі і высокай вострай травою, праз балотца ў алешніку, потым будзе мосцік над чыстым, ціхім ручаём, за ім — дарога — па дубовым лесе, па хвойніку — выведзе на шашу, яе завуць «варшаўкай». Пярэйдзем, басанож, па вострых каменьчыках шашу, сыдзем у цёплы пясок і па калючай сухой траве ўзыдзем на Цыганскі шлях — даўно-даўно высыпаную і зарослую травой дарогу, што пачынаецца ад павароту шашы і канчаецца ля дняпроўскай вады. А шаша, павярнуўшы ўлева, дугой ляжыць на трох старых драўляных мастах праз затоку, старыцу і раку. 3 Цыганскага шляху мы сыдзем ля Збароўскай тары і па яе жоўтым глыбокім пяску пойдзем і пойдзем уверх, там стаяць тры тонкія сасонкі — між высокіх пнёў і на схілах гары — такія ж высокія пні. Дужэйшы ад нас Буднікаў Сашка паможа худзенькай, слабенькай Соні ўскараскацца на пень, яна будзе стаяць на пні і паказваць нам рукой на трубу цэглавага завода на далёкай, за ракой, ускраіне горада і будзе, як заўсёды, спуджана казаць:
— Там... ля завода... бачыце?.. на гары... стаяў наш дом.
Потым яна спаўзе з пня і выцера далонькай вочы.
Мы ведалі, што на іх дом упала бомба і там загінулі Соніна матка, баба, дзед, брацік. Соні дома не было, яна пад кручай, ля ракі, прывязвала да стоўбіка казу. Бацька прыйшоў з вайны на адной назе, на мыліцах. Прыйшлі ў Вікоўку, папрасіліся ў старую Барысаву лазню. Лазня чарнела за агародам, ля ручая. Сонін бацька хадзіў па хатах — шкліў вокны, клеіў людзям бахілы. Соня йшла следам за ім — несла ў торбачцы яго струмант. Была яна адзетая ў белую сукенку з марлі, і скрозь марлю віднелася яе худзенькае цельца — тоненькія рэбры, вострыя ключыцы. Калі Соня спаўзала з пня на Збароўскай гары і сукенка яе задзіралася аб сучок, я адварочваўся, каб не бачыць тоненькія, адны косці, ножкі вышэй каленяў.
Мы — Жэнька, Сашка, Мішка, Соня і я — будзем стаяць і глядзець на горад за высокім берагам і тут пачуем, як да нашых ног упадуць сухія шышкі. Гэта па тым баку гары да нас паднімаюцца хлопцы з Гусоўкі — з другой вікоўскай вуліцы, першыя яе хаты стаяць блізка да шашы. Яны падыдуць да нас, і мы ўсе разам спусцімся з гары на луг. Цяпер мы, вікоўцы, не будзем баяцца збароўскіх хлопцаў...