Выбрать главу

Анатоль Крэйдзіч

ПАЛЕСКІ НАПАЛЕОН

Аповесць, апавяданні

Падрыхтаванае на падставе: Анатоль Крэйдзіч, Палескі Напалеон. Аповесць, апавяданні, — Мінск: Мастацкая літаратура, 2001. — 219 [2] с.

ISBN 985-02-0513-Х

Copyright © 2013 by Kamunikat.org

Споведзь перад людзьмі

У свой час Міхась Стральцоў, пішучы літаратурна-крытычнае эсэ пра Кузьму Чорнага, заўважыў, што чытача цікавяць толькі тыя пошукі пісьменніка, якія завяршаюцца творчай удачай. Або яшчэ: важна не тое, як ты шукаеш, але тое, што ты знайшоў.

Гэтыя словы нашага слыннага пісьменніка прыгадаліся падчас знаёмства з рукапісам кнігі Анатоля Крэйдзіча. Асабліва па-добраму, вельмі светла ўразіла аповесць аўтара «Шчасце ў падарунак», якая мае падзагаловак (гісторыя адной меланхоліі). Гэта твор сталы, шматгранны, нават рамантычны, які напаўняе душу чытача (прынамсі маю) ружовым светам дабрыні і чалавечай годнасці, дзе праз сардэчныя пакуты героя атрымліваеш асабістае ачышчэнне. Галоўны герой аповесці «Шчасце ў падарунак» Косцік, не гледзячы на ўсе перэпетыі лёсу, не страціўшы сваёй рэальнасці, стаў мастацкім адкрыццём аўтара. Мы, чытаючы, паступова, ад пачатку, да завяршэння твора праслежваем, як радасць спазнання чалавечай сутнасці адбіваецца ў чалавеку, мяняе яго. Нельга не заўважыць у кнізе Анатоля Крэйдзіча адметнай рысы яго творчасці - шчодрасці. Яна праследжваецца, як ў аповесці, так і ў апавяданнях «Нічога не здарылася», «Шчаслівая ты, Ленка», «Смех», «Партрэт», «У цягніку», «Баравы мёд» і шмат іншых. Шчодрасць аўтара бачна ў мастацкай самааддачы, ва ўражаннях і ў успрыманні навакольнага свету.

Міжволі хочацца зноў звярнуцца да выказвання Міхася Стральцова. Разважаючы пра літаратуру і месца пісьменніка ў ёй, Міхась Стральцоў адзначаў, што ў літаратуры перамагае толькі чалавечае і чалавечнае, а фальш, пустазвонства, бяздумная даніна чарговай модзе, колькі б яны ні прэтэндавалі на жыццё ў слове, на ўвагу сучаснікаў ці нашчадкаў, урэшце будуць названы сваімі імёнамі.

Дык вось, кніга Анатоля Крэйдзіча - гэта споведзь чалавека перад людзьмі, перад кожным паасобку і перад усімі разам. Часам і за знарочыстай прыхарошанасцю мы бачым боль за няскладнасць лёсу, самаабман герояў з-за іх рамантычнага складу характару. Але, як вядома: шыла ў мяшку не схаваеш. Дзякуючы розным жыццёвым акалічнасцям усё ўраўнаважваецца. Так, па законах быцця і існасці, усё становіцца на свае месцы ў адносінах герояў аповесці «Шчасце ў падарунак» Косціка і Рыты.

Пісьменніку нельга ніколі забываць, што чалавек - гэта цэлы свет. Бязмежны і супрацьлеглы, просты і парадаксальны, шчыры і хцівы, прамалінейны і завуаляваны, сур'ёзны і блазнаваты...

Анатоль Крэйдзіч бачыць, разумее і надзяляе сваіх герояў не лялечным схематызмам, а ўсімі жывымі рысамі людскога жыцця. Менавіта ўсё гэта і стварае непаўторны свет аўтара, ягоныя пошукі, як гаварыў М.Стральцоў «завершаны творчай удачай». У гэтым лёгка пераканацца, калі прачытаць кнігу аўтара.

Анатоль Казлоў

ШЧАСЦЕ Ў ПАДАРУНАК

Гісторыя адной меланхоліі

Трэба шукаць сарцавіну, самую глыбокую канцэнтрацыю чалавечага ў чалавеку.

М. Булгакаў

ТЛУМАЧАЛЬНАЯ ЗАПІСКА

Шаноўны рэдактар!

Хоць я і не прафесійны літаратар, а ўсяго толькі журналіст, тым не менш нейкае чуццё падказвае мне, што твор, які выпадкова трапіў у мае рукі і які я пераадрасоўваю Вам, патрабуе якраз гэтага дадатку-тлумачэння. Такім чынам, прашу лічыць гэты мой суправаджальны ліст часткаю «Гісторыі...» Калі, вядома, у Вас будзе на тое згода.

Шаноўны чытач!

Цябе я таксама прасіў бы не аддзяляць запіску ад асноўнага, аўтарскага тэксту. Лічыце яе... ну, скажам, асобным раздзелам.

Калі ўжо я падпісваю твор сваім імем, то, пэўна ж, маю права распараджацца ім па свайму разуменню, на што і ўпаўнаважыў мяне аўтар, які сам падпісацца наадрэз адмовіўся. Калі Вы дачытаеце запіску да канца, то зразумееце, чаму ён паступіў менавіта так, а не іначай.

Але пачнем спачатку, з таго слотнага вераснёўскага дня, калі абрыдлы за некалькі дзён дождж, што шумеў за акном, нібыта ўваліўся ў мой кабінет у чалавечым абліччы. З жанчыны няпэўнага ўзросту, з яе доўгага, з накінутым на галаву капюшонам, чорнага плашча сцякала на падлогу вада. Твар яе таксама быў мокры, і, як мне падалося, не толькі ад дажджу. Нібыта пацвярджаючы маю здагадку, жанчына ўсхліпнула.