— Гэта зручна яшчэ і з другога боку: калі што якое, дык будуць думаць, што яны самі загінулі ў балоце, — дадаў чорны. — Можа, паглядзім цяпер, ці ўсё ў парадку?
— Потым паспеем, спачатку скончым гэтую справу, — адказаў малады.
Яны абмінулі грэблю і накіраваліся ў той бок, дзе была стаянка хлопцаў.
Крокі і шолах даўно ўжо сціхлі, а хлопцы ўсё яшчэ ляжалі ў сваёй засадзе і не дыхалі.
— Слухай! — дрыжачым шэптам сказаў Віктар. — Скубані мяне за бок: можа, я сплю.
— Абодва разам не могуць бачыць адзін сон, — сказаў Мірон. — Гэта дзікая праўда. Што будзем рабіць? Ці ўцякаць, ці сядзець тут?
Віктар падумаў і сказаў:
— Гэта, мусіць, усё роўна: ці тут хавацца, ці дзе-небудзь. Абы толькі не трапіць ім на вочы.
— Шукаць яны нас не будуць, — заўважыў Мірон.
— Чаму так? — здзівіўся Віктар. — Якраз і будуць шукаць.
— Ты чуў, што яны казалі? — разважліва сказаў Мірон. — Мы ж іх сустрэнем з радасцю. Так яно і павінна было б быць. А калі мы іх не сустрэнем?
— Тады яны будуць нас шукаць.
— Так, ды не гэтак. Будуць крычаць, клікаць нас, нават страляць, каб мы самі прыйшлі да іх. Не могуць жа яны падумаць, што мы наўмысля хаваемся ад іх. Яны ж нашы «збаўцы».
— Але, — усміхнуўся Віктар.
— Калі мы не адгукнемся, то яны падумаюць, што мы загінулі. А шукаць, як уцекачоў, яны не павінны, не маюць падставы.
Гэтае разважанне крыху супакоіла абодвух. Іх задачай было толькі, як кажуць, сядзець і не рыпацца і такім чынам дачакацца, пакуль ворагі пойдуць з вострава.
Праз некаторы час сапраўды пачуўся стрэл.
— Клічуць нас! — засмяяліся хлопцы.
Пачуўся новы стрэл ужо ў другім месцы. Праз некаторы час данесліся крыкі. Крыкі то набліжаліся, то аддаляліся: відаць, бандыты хадзілі па ўсім лесе.
Нарэшце галасы пачалі набліжацца да хлопцаў, пачуўся хруст, і абодва чалавекі зноў выйшлі да грэблі.
— Мусіць, яны ў гэтым баку, — казаў адзін з іх.
— Усё ж такі дзіўна, што яны не адгукаюцца, — прамовіў другі. — Не можа быць, каб нашыя стрэлы і крыкі не былі чутны.
— Пагукаем яшчэ тут. Калі няма, значыцца, няма.
— Ці не маглі яны як-небудзь выйсці?
— Апрача таго месца, прайсці нідзе нельга, нават у самае сухое лета, — чуўся голас чорнага. — Куды б яны ні сунуліся, усюды загінуць.
— А можа, якім-небудзь чынам даведаліся пра наш шлях?
Чорны дзядзька гучна засмяяўся:
— А ты сам упэўнены, што пройдзеш цяпер адзін?
— Не вельмі. У такім разе, можа, нам і не трэба будзе турбавацца?
— Дай Бог.
І яны на вачах у хлопцаў зноў пачалі страляць і гукаць:
— О-о-го-го! Сюды-ы!…
Хоць і не да смеху было нашым хлопцам, але яны не маглі не ўсміхнуцца.
— Вось дабрадзеі знайшліся, каб яны хутчэй самі ўтапіліся! — сказаў Мірон, калі людзі адышлі.
— Гэтага мала, — злосна прамовіў Віктар. — Хоць тры гады буду сачыць, але аддам іх пад расстрэл. Пойдзем дахаты, хай яны там блукаюць.
— Ох! — прастагнаў Мірон. — Усё цела здранцвела: мусіць, гадзін пяць ляжалі нерухома.
І яны пайшлі да стаянкі. Ззаду чуліся крыкі і стрэлы іхніх «дабрадзеяў». Хоць хлопцы і не баяліся, што ворагі зараз будуць іх шукаць, але ўвесь час адчувалі небяспеку.
— Горш за ўсё, што агню нельга раскладаць, — казаў Мірон. — Калі яны вернуцца ды ўбачаць, што вогнішча нехта падправіў, дык адразу здагадаюцца, што мы тут. А агонь тым часам можа згаснуць.
— Падсунем тоўстыя кавалкі пад попел, можа, не звернуць увагі, — параіў Віктар.
— А што, калі заўважаць? — непакоіўся Мірон. — Ад гэтага можа залежаць наша жыццё.
Падумалі-падумалі і парашылі лепш рызыкнуць агнём, чымся жыццём.
— Можа, небяспечна кратаць і нашу спажыву? — сказаў Віктар. — Таксама могуць заўважыць.
— І гэта праўда, — згадзіўся Мірон. — Вось дурное становішча: глядзець на сваю ўласную ежу, галадаць і не мець права крануць яе.
Усё гэта было б нават смешна, каб не было гэтак небяспечна.
Не сядзелася ім на месцы. Увесь час пазіралі ў той бок, дзе былі «дабрадзеі». Нарэшце Віктар не вытрымаў:
— Не! Не магу! Ідзём схаваемся побач.
Адышліся ў балота, у зараснік, і там заселі. Адтуль была відаць і іх стаянка, і дарога, па якой маглі прыйсці ворагі. Нарэшце паказаліся і яны. Падышлі да будана і селі каля вогнішча.
— Каб канчаткова ўпэўніцца, трэба пачакаць вечара, — сказаў малады, — калі яны яшчэ жывыя, то павінны прыйсці сюды начаваць.
— Але ў такім разе мы сёння не зможам вярнуцца назад, — заўважыў чорны.
— Ну, дык пераначуем тут. Вось і будан ёсць. Нават барсучыная скура ў ім. А вунь і палова зайца, і рыба вісіць. Заяц, відаць, яшчэ свежы. Значыцца, учора яны тут жылі. Калі загінулі, дык толькі сёння.
Бандыты падклалі ў агонь дроў. Чорны выняў з торбы хлеба, сала, солі.
Калі ўбачылі гэта хлопцы, дык у іх аж сліна пацякла.
— А можа, пакаштуем іхняга зайца? — сказаў малады.
— Не варта важдацца.
— Ну, дык я маленькі кавалачак сабе спяку. — Падышоў, узяў зайца і сказаў: — Як ён скрэмзаны. Відаць, у іх нажа не было.
— А вось неяк трымаліся, чортавы дзеці! — буркнуў чорны. — І якім чынам здолелі зайца злавіць?
— Мусіць, іх там навучаюць цяпер розным такім штукам, — казаў малады, адразаючы нажом тонкую лусту мяса. Потым палажыў яе ў попел.
Хвіліну памаўчалі, глядзелі, як скварыцца мяса. Надыходзіў вечар. Навокал было так спакойна і мірна, што цяжка было падумаць пра тую людскую жорсткасць, якая панавала тут у гэты час. Відаць, гэты настрой мімаволі ахапіў і малодшага.
— А можа, плюнуць на ўсю гэтую справу і пайсці дадому, пакуль не позна? — прамовіў ён.
Чорны сурова зірнуў на яго:
— Праз два тыдні нам спатрэбіцца гэта месца. Калі мы страцім яго, нам самім прыйдзецца рызыкаваць жыццём. Няўжо ж з-за гэтых шчанят ты сам згодзен пацярпець?
— Ды я гэта кажу толькі таму, што ўпэўнены ў іх смерці. Наўрад ці могуць яны столькі часу не прыходзіць.
— Каб цвёрда быць упэўненым, трэба перачакаць ноч, — сурова сказаў чорны.
Малады выняў мяса, пачысціў яго, пасыпаў соллю і са смакам пачаў есці.
— Нішто, — сказаў ён. — Раю і табе.
— Не хачу гэткага дабра, — махнуў рукой яго таварыш.
Бедныя хлопцы ледзь не плакалі, калі глядзелі, з якім смакам есць вораг іхняе мяса. Ды яшчэ з хлебам, з соллю! Хоць бы драбінку гэтага хлеба і солі пакаштаваць.
— Кладзёмся спаць, — прапанаваў стары. — Калі прыйдуць, не пакрыўдзяцца. Яны і спадзявацца не маглі ўбачыць тут людзей, якія могуць іх вывесці.
Віктар сціснуў кулакі, заскрыгатаў зубамі і ледзь не зароў ад злосці.
Стары ўлез у будку, палажыў пад сябе стрэльбу і разлёгся на скуры.
— Паглядзі, там яны чарапаху паставілі на бярозавы сок, — сказаў ён з будана. — Піць хочацца.
Малады пайшоў, узяў чарапаху і паднёс свайму таварышу.
— Добрая рэч, дай Бог ім здароўя, — засмяяўся той.
Потым і другі ўлез у будан. Пра нешта яшчэ пагутарылі там, але хлопцы не маглі разабраць.
Стаяла цішыня. Толькі нейкія вячэрнія птушкі часам парушалі яе. Надышла ноч. Хлопцы сядзелі ў сваёй засадзе, нібы скамянелыя. Ім здавалася, што ў гэткай цішыні чуваць не толькі кожны іх рух, але і дыханне, нават стук сэрцаў. Доўга не адважваліся яны паварушыцца. Вось ужо і храп пачуўся з будкі, а яны ўсё яшчэ баяліся крануцца з месца. Ад холаду і вільгаці пачалі дрыжаць.
— Ну, давай вылазіць, — прашаптаў Віктар.
Паварушыліся — і зараз жа храснуў леташні сухі чаротнік. Самлелі хлопцы, стаілі дыханне, прыслухаліся — нічога. Палезлі далей.
І вось тут адбылося самае жудаснае ў іхняй гісторыі: Мірон заблытаўся нагамі ў лазняку і… ляснуўся на зямлю.
У будцы зараз жа заварушыліся, і адтуль вылез чорны бандыт са стрэльбай у руках. Зірнуў ва ўсе бакі, прыслухаўся, пачакаў некалькі хвілін і схаваўся назад.
— Што там такое? Можа, яны? — пачуўся сонны голас маладога.