— Дэр гот хат Дойчлянд айнэ эрэнхафт э місіён ауф эрлегт—дэн большэвізмус аусцуроттэн унд ді нойэ орднунг ауфцуэрітэллен, —і зрабіў паўзу ці то ў чаканні, пакуль перакладуць сказанае, ці то думаючы, што гаварыць далей.
— Бог усклаў на Германію пачэсную місію—выкараніць на зямлі бальшавізм і ўстанавіць новы парадак, —паслужліва і ўрачыста пераклаў ягоныя словы лейтэнант, хаця Сіліч, які зразумеў іх без перакладу, адчуў у інтанацыі палкоўніка халодную высакамоўнасць і не ўлавіў ніякай урачыстасці.
А калі яшчэ высокі вайсковы чын сказаў: «Ужо ўсе народы Еўропы далучыліся да вялікай Германіі і ўносяць свой пасільны ўклад у ажыццяўленне высакароднай мэты», хлопец, перш чым сказанае пачаў перакладаць ад’ютант, канчаткова пераканаўся, што палкоўнік вымавіў сказ без усялякага запалу.
— Нешта ж гэта стрэляная птушка пяе без імпэту,—шэптам пацвердзіў сябраву думку Леанід.
Сіліч глядзеў на фанабэрысты, незадаволены выраз палкоўнікавага твару, i хлопцу здавалася, што або высокі чын кепска сябе адчувае, або грэбуе тымі, да каго звяртаецца.
— Вялікая Германія заклікае вас стаць пад сцягі яе доблесных узброеных сіл і плячо ў плячо з нямецкімі салдатамі пераможна завяршыць гэтую ганаровую місію,— нарэшце проста, без хітрыкаў выказаў палкоўнік мэту свайго прыезду.
— Бач, да чаго дадумаўся! —не сцярпеў Леанід, калі лейтэнант пачаў перакладаць палкоўнікавы словы.
— Выдыхаецца вермахт! Парушаючы міжнародныя правілы, фашысты хочуць з палонных навербаваць памагатых, — гнеўна прашаптаў Міхась.
Калі ад’ютант пераклаў палкоўнікаву фразу, па калоне спакваля пракацілася хваля збянтэжанай узрушанасці i абурэння, як быццам высокі вайсковы чын шпурнуў у строй палонных прыхаваны за пазухай камень.
Палкоўнік адчуў гэта і паспяшаўся згладзіць выкліканае ўражанне:
— Бог не забудзе вашы заслугі,— але, мабыць, успомніў, што савецкія людзі абыякавыя да рэлігіі, і хуценька схамянуўся: — А за добрую службу вы атрымаеце ўзнагароды.
Змрочныя палонныя з акамянелымі тварамі маўчалі.
Бачачы, што сказанае не ўздзейнічае на іх, палкоўнік рашыў узмацніць свой довад i, як толькі лейтэнант скончыў перакладаць, доўга не раздумваючы, для большай пераканаўчасці дадаў:
— Унд ді эрдэ.
— I зямлю,—трошкі разгублена таропка пераклаў ад’ютант, каб згладзіць непрыемнае ўражанне, якое магло зрабіць гэтае слова, сказанае адасоблена i са спазненнем.
Але і ў перакладзе яно ўсё роўна прагучала двухсэнсоўна і выклікала ў адных палонных кіслую ўхмылку, а ў другіх —міжволі прыглушаны смех.
Палкоўнік не звярнуў на гэта ўвагі і, жадаючы хутчэй закончыць даручаную яму справу, адным духам выпаліў:
— Хто гатоў адклікнуцца на заклік вялікай Германіі, выйдзіце са строю наперад!
Пакуль ад’ютант перакладаў палкоўнікавы словы, сябры перамовіліся між сабою.
— Няўжо знойдуцца здраднікі? — насцярожана прашаптаў Леанід.
— Хто ж яго ведае? — разгублена, таксама шэптам перапытаў Міхась, ужо навучаны горкім вопытам бачыць агідныя ўчынкі ў паводзінах, здавалася б, маральна здаровых людзей, што апынуліся ў жахлівых абставінах, — і прыплюшчыў вочы, каб не быць сведкам яшчэ чаго-небудзь нечаканага і брыдкага.
Настала цягучая цішыня. Можа, на самай справе яна і не была такой працяглаю, як здалася хлопцу ў ягоным стане. У вільготным паветры чутно было, як насцярожана дыхае процьма людзей. Потым яго слых улавіў, як па мокрым снезе спярша ціха зашасталі, а пасля мацней зачвякалі нечыя крокі, якія калона заглушыла ўразнабой бязладным выдыхам ці то здзіўлення, ці то гневу.
Вытрашчанымі вачамі ён убачыў, што са строю выйшаў наперад у сваіх наглянцаваных ботах перакладчык Ванька i да яго тупаюць у калодках з аднаго краю калоны — Вырвін, а з другога—двое незнаёмых палонных, з тых, якіх учора прыгналі з суседняга лагера.
Хлопца ўсяго скалануў выбух абурэння. На нейкі момант усё перавярнуў у ягонай сярэдзіне ўчынак гэтых адшчапенцаў. Але цвярозая разважлівасць усё-такі ўзяла верх над мімалётным гневам. «А чаго ж яшчэ чакаць ад перакладчыка Ванькі i ад Вырвіна? Адзін дастукаўся да таго, што ўжо даўно выставіў сябе на пасмешышча. Цяпер схамянуўся i думае, што ў прадажным войску выслужыцца лейтэнантам. А другі за кандзёр прадасць роднага бацьку. Недарэмна ж хацеў выдаць Леаніда».
Невядома, у якім кірунку пайшло б развіццё Міхасёвай думкі, калі б яе ход раптам не абарваў палкоўнікаў ультыматум:
— Ix геб ойх айнэ штундэ бэдэнкуайт. Юбэрлегтс ойх ix аллер руэ унд фаст дэн энтшлусс.
— Пан палкоўнік дае вам гадзіну на развагу. Спакойна падумайце — і прыміце канчатковае рашэнне, —пераклаў лейтэнант.