Вось у чым была розніца паміж імі, вось сэнс іхняй маўклівай спрэчкі.
Гэта была маўклівая спрэчка, бо ніхто з іх не ўмеў выказаць сваіх аргументаў словамі. Яны ніколі не маглі дайсці да сутнасці справы. Яны разумелі, пра што спрачаюцца, але спрачацца маглі толькі фактамі, прыкладамі. Яны і зараз спрачаліся ўсё пра тое ж, хоць і былі моцна п'яныя.
Рой адказваў, што Скоці паступіў жорстка, калі забіваў ласку.
Скоці адмаўляў гэта, кажучы, што забойцаў трэба знішчаць.
Рой пытаўся, чаму Скоці не заб'е свайго ўлюбёнца скунса? Скунс знішчае мышэй, знішчае ўдвая больш, чым цэлы вывадак ласак, і з'ядае іх, нават калі наеты.
Скоці пярэчыў, што скунс — іншая справа, ён знішчае дзеля харчавання, а не таму, што любіць забіваць. Акрамя таго, у скунса шмат іншых прыстойнасцяў, і ён зноў пералічыў іх, хоць Рой адразу ж заявіў, што гэтыя прыстойнасці ёсць і ў ласкі, і ў лісы, і ў норкі. Рой сцвярджаў, што такія ж прыстойнасці маюць і іншыя драпежнікі. Норка, напрыклад, клапатлівая маці, яна сама заморыць сябе голадам, каб толькі накарміць дзяцей. Расамаха адводзіць людзей і сабак ад сваіх дзяцей, рызыкуючы ўласным жыццём, а любімец Скоці, паважаны дзікабраз — баязлівы і плаксівы, падчас нават невялікай небяспекі забіваецца ў нару з дзецьмі, бурчыць, плача і плюецца, а часам нават пакідае дзяцей. А наконт таго, што дзікабраз наследуе зямлю, Рой даказваў, што мядзведзь (якім Скоці захапляецца) можа без асаблівай для сябе шкоды забіць і з'есці дзікабраза, як, зрэшты, і куніца-рыбачка. Але гэты довад толькі ўзмацніў захапленне Скоці мядзведзем, бо, маўляў, ён і есці ўмее разумна, культурна, не абжыраецца да смерці.
Спрэчка працягвалася доўга і закончылася, як канчаецца заўсёды; закончылася ў той самы момант, калі яны зачапілі сутнасць пытання. Калі Рой спытаў, як можна вырашыць, як звер мае рацыю, а які не, Скоці запярэчыў, што тут і рашаць няма чаго. Адны спрадвечна маюць рацыю, іншыя вінаватыя таксама спрадвечна, і ўсе жывёліны падпарадкоўваюцца пэўнаму закону. Тут Рой спытаў — калі ёсць набор чыстых і нячыстых, то як чалавек можа прывучыць ваўка мірна суіснаваць з зайцам, ласку з мышшу, льва з авечкай, сабаку з катом.
І вось тут абодва пачыналі блытацца, і іхняя спрэчка пераходзіла ў маўклівую нязгоду, нязгоду па галоўных поглядах на жыццё — невырашальных, бо яны не ўмелі яе вырашыць.
— Ладна, — сказаў Самсон, злазячы з ложка. — Пайду пакупаюся ў возеры. Пайшлі, Сахаты! Няхай яны перагрызуць адзін аднаму горла, вышукваючы кожны сваю праўду. А я пайду пакупаюся ў возеры.
Мэрэй устаў таксама. Ён мог назіраць за ўсім, што б чалавек ні рабіў.
Рой стаў іх стрымліваць.
— Толькі цябе ў гэтым возеры і не хапала, — казаў ён Самсону. — Яно толькі і чакала, што ты п'яны ў яго боўтнешся.
— Я яго злаўлю, калі ён уваліцца, — сказаў Мэрэй.
— Ведаю я цябе, будзеш стаяць і любавацца, як ён тоне, — сказаў яму Рой.
Аб'яднанымі намаганнямі Скоці і Рою ўдалося ўтрымаць Самсона і Мэрэя ў хаціне. Скоці спакусіў іх рэшткамі гарэлкі, а Рой дашкандыбаў да дзвярэй і замкнуў іх. Калі яны як-кольвек размясціліся на ложках на начлег, Рой зрабіў апошняе наступленне на сілы прыроды. Ён цалкам загрузіў печ бярозавымі цуркамі, і тады, калі ён стомлена ўпаў на ложак побач са Скоці, чырвонае полымя зацьміла слабое святло лямпы, і Рой, яшчэ да таго, як заснуць, адчуў чароўную нязручнасць нясцерпнай гарачыні ім жа напаленай печы. Хоць у гэтай бітве ён заўсёды мог застацца пераможцам! І з пачуццём атрыманай перамогі ён хутка заснуў.
Раздзел шосты
Ранкам Рой сабраўся і пайшоў, не чакаючы, пакуль прачнуцца іншыя.
Яму хацелася схавацца ад вынікаў учарашняй п'янкі, незалежна ад таго, якія яны мусілі быць. Ён цьмяна помніў, што абяцаў Мэрэю перабавіць для яго човен праз хрыбет Белых Гор у заказнік. Яму не хацелася выконваць сваё абяцанне, не хацелася адчуваць тую няёмкасць, якая авалодвае кожным пры сустрэчы з учарашнімі сабутэльнікамі.
Калі ён плыў па возеры, вада, здавалася, храбусцела пад дном лодкі. Неба было халоднае, цёмнае, але гэта была напружанаа цемра, гатовая імгненна саступіць ранішняму ззянню. Лес заціх і, неверагодна сцішаны, здаваўся закінутым, мёртвым. Але недзе ў цішыні быў чуцен кволы капеж і больш востры гук вады, якая бегла па схіле. А пасля, калі ён вывеў човен на сярэдзіну возера, калі на навакольных хрыбтах успыхнулі першыя водбліскі світання, разам з раніцай нарадзіліся і першыя гукі ляснога жыцця. Снегавая сава — апошні голас ночы — загукала, пралятаючы над яго галавой. Пасля аднекуль здалёку данеслася цяўканне ліса. Затым птушкі: чорнагаловая сінічка зачырыкала чык-а-дзі-дзі-дзі-дзі; засвісталі, заверашчалі, зацмокалі вавёркі; засакаталі сойкі; пачулася «бзт», «бзт» курапатак. Гэта былі слабыя гукі, якія ледзь даносіліся да сярэдзіны возера, але ён чуў іх і ўсе адрозніваў. А да таго часу, як святло разлілося на ўсё неба, сам лес пачаў падміргваць, патрэскваць і пакрэктваць незразумелымі гукамі свайго маруднага абуджэння.