— Схадзіце, — крычаў ён ім, — схадзіце і добра напіцеся, пакуль вас не зжэрла ледзяная пустыня!
— Мо ты ўгаворыш яго, — сказаў Скоці Джэку. — Ты не маеш рацыі, Рой, і сам гэта добра ведаеш. — І ён павёў Самсона ў бар.
Рой адразу ж напаў на Джэка.
— Ну, — сказаў ён. — Выратавальнік дарог! Выратавальнік горада! Што яшчэ. ратаваць збіраешся? — Але атака была слабая.
— Мне паведамілі, што ўчора вечарам ты не знайшоў мяне, — сказаў яму Джэк, не звяртаючы ўвагі на яго горыч.
— Я нікога не знайшоў учора вечарам, — адказаў Рой.
Джэк сеў.
— Ты, вядома, заходзіў дамоў?
Рой павольна кіўнуў.
— Прыйшоў у свой пакой, а там чужыя дзеці. — Ён прыкрыў шапкай вочы і гаварыў вельмі спакойна. — Хто купіў ферму, Джэк? Нехта з Раселяў?
— Не. Яе купілі зямельныя агенты, а заплаціў, відаць, банк.
— Банк? А навошта яму хата фермера?
— Але ж гэта яшчэ даволі прыстойная ферма…
— Але навошта банку купляць яе? Банк — гэта ж проста будынак. Навошта яны скупліваюць фермы? Якая ў гэтым патрэба? — Рой, нарэшце, знайшоў падставу для незадаволенасці, але і гэта не давала палёгкі. — Што ж зрабіў Сэм? — пытаўся ён у Джэка. — Узяў і прадаў ім ферму?
— Не, быў аўкцыён, а банк даў больш за ўсіх.
— А каго яны пасялілі на ферме?
— Білі Эдвардса, — сказаў Джэк.
— Спачатку ён атрымаў майго каня, а зараз і ферму, ў дадатак!
— Ён добры фермер, Рой. Ён будзе на ёй як след працаваць.
— Вядомая справа! Таму, напэўна, банк і пасадзіў яго туды.
— Відаць.
— А як жа Сэм?
— Ты нічога не чуў пра Сэма?
— Не, — адказаў Рой.
— Сэм проста сышоў. — Джэк паціснуў плячыма. — Уцёк.
— Разам з Руф?
— Не, кінуў яе. Усё кінуў. Забраў палову грошай, адным цудоўным ранкам пайшоў на станцыю і знік. Знік!
— Зусім як Эндзі, — сумна, але без горычы прамовіў Рой.
— Так, падобна, — сказаў Джэк і замоўк у чаканні.
Рой павінен быў задаць гэтае пытанне. Зараз ён не мог не задаць яго.
— А што з Эндзі? Дзе ён?
— Недзе тут, — сказаў Джэк.
— А Джыні?
— Па-ранейшаму ў старой хаце Мак-Нэйраў.
Рой падняў шапку, і сонца асляпіла яго.
— Ты яе яшчэ не бачыў? — спытаў Джэк.
Рой пакруціў галавой.
— Яшчэ не, — сказаў ён. — А Эндзі з ёй?
Джэк паціснуў плячыма.
— Магчыма, — сказаў ён.
На імгненне Рою здалося, што Джэк мог бы сказаць больш, але той змоўк і неяк неахвотна ўсміхнуўся. Сабака зноў пачаў лашчыцца да Роя. Той механічна церабіў яго галаву, морду, шыю. Сабака быў, відаць, ручны і заскуголіў, калі рука Роя перастала гладзіць яго.
— Джэк, — вінаватым тонам сказаў Рой, успомніўшы, нарэшце, нешта важнае. — Я схаваў у тваім хляве пушніну.
Джэк кіўнуў.
— Я бачыў.
— Я яе забяру адтуль. Мо сёння вечарам.
— Калі захочаш, — сказаў Джэк.
— Не, сёння вечарам, — сказаў Рой.
— Ладна, — сказаў Джэк. — Мо пераначуеш у нас?
Рой кіўнуў.
— А як твая ферма? — спытаў ён.
— Становіцца падобнай на ферму, — сказаў Джэк.
— А сям'я?
— Нармальна, Рой. На будучы год адкрываем сярэднюю школу ў Марлоў. Учора гаварыў з адміністрацыяй.
— Марлоў? Гэта ж за дзесяць міль, — сказаў Рой. — Які сэнс для нас?
— Дзесяць міль? — Джэк паціснуў плячыма. — Арганізуем аўтобус.
— Фермер Джэк! — сказаў Рой, і гэтыя словы прабіліся ў яго пацяжэлую галаву. Яму захацелася падчапіць Джэка, пажартаваць наконт схаванай пушніны, наконт горада, наконт дарогі, наконт школы. Джэк быў тут і чакаў гэтага, амаль маліў Роя не адасабляцца. Дзіўнае гэта было маўчанне, але неўзабаве яно перарасло ў пераможную перадышку, бо менавіта гэтае маўчанне вярнула Рою пэўнасць, ад якой яму не было дзе схавацца. Гэта была пэўнасць Джэка, які ніколі не здаецца. Джэка і яго фермы, Джэка і яго школы — сярэдняй школы! Іменна тое, як Джэк сцвярджаў свае правы, уратавала Роя ў гэты вырашальны, апошні момант. Зараз ён не мог уцячы ад самога сябе.
— Добра, — прамовіў Рой і ўстаў. — Мне трэба ісці, Джэк.
Джэк ведаў, куды ідзе Рой, і ведаў, што яго чакае, але ён мог толькі сказаць:
— Бадай, трэба, Рой.
— Тады бывай, — сказаў Рой і пайшоў прэч не сваёй звыклай паходкай, а крыху хістаючыся, нібыта Блэк-энд-Блю яшчэ туманіла яму галаву. Джэк назіраў, як ён перайшоў дарогу і нацянькі пайшоў да старой хаты Мак-Нэйраў.
Раздзел васемнаццаты
Падмытыя платы са снегу паваліліся, вераб'і адчайна мітусіліся ў гразі сярод скал і ў раскіслым тарфяніку. У лесе было шмат сініх соек, а ў кустах скакалі сініцы. На поле выйшлі людзі з канавакапальнікамі і плугамі, і ўжо блізка ад старой хаты Мак-Нэйраў Рой спыніўся, каб паназіраць за адным з работнікаў. Гэта быў Білі Эдвардс, ён кіраваў сваім канём. Рой здагадаўся, што ён трымае курс на далёкае поле, ці то ачышчаць, ці то прайсці карчавальнікам, ці то вывезці карчы. У яго не было нядобрых адносін да Білі Эдвардса, ён не мог дрэнна адносіцца ні да кога, хто ўзяўся б адрадзіць гэтую ферму, але ў ім расла сляпая незадаволенасць адзіным цагляным будынкам у Сент-Элене, які зараз валодаў ёй. Што патрэбна банку ад фермы? Што наогул хоча банк ад чалавека?