* * *
Назаўтра толькі што прачнуўся пан уранку,
А Грышка з стрэльбаю чакаў ужо на ганку.
«Што скажаш, дзеду?» —
«Ёсць, паночку, просьба шчэ,
Па медзвядзя падводу дай у лес хутчэй!
Ляпей бы параконку, гразкая дарога,
Мядзведзь пудоў на дваццаць будзе, дзякуй Богу». —
«Апавядай, як там?» —
«Не памыліўся, бач,
Чакаў я ноч, на досвітку прыйшоў кудлач.
Як бавіўся пад хвояй з падлінай у ляпе,
Пад вуха пацягнуў — перажагнаўся лапай».
X. Смерць Грышкі
Вяртаўся я праз шмат гадоў бадзяння ў свеце —
Хоць раз убачыць родны кут было на мэце,
І праз вакно вагона, праз імклівы дым
Глядзеў удалячынь днём ясным веснавым.
Лятункі-думкі з дымам ды клубамі пары
Плылі й плылі чаргою ў родныя абшары!
Здзівіўся я, вачам не верачы сваім,
Што наваколле ўжо інакшае зусім.
І ледзьве-ледзьве змог пазнаць той край, дзе колісь
Я жыў, які і ўдоўж і ўшыр схадзіў даволі.
Усё, што там было вялікае даўней,
З вакна вагона стала неяк мізарнець.
Знаёмыя вось вёска, млын, ставок і рэчка
Мільгнулі й зніклі, вось і знаны гай, дарэчы.
За ім жа возера, там прыспарае бег
Удалеч леснічоўка, дзе я меў начлег.
Якая ніклая!.. нібы не гэта хата,
Пазнаў я дрэва, моху на страсе багата.
Пабежна прамільгнулі студня з жураўлём,
Адрынка, дранкай крытая, радок вуллёў.
Ды што ж тут?.. дзе ж лясы?.. Мо нешта ўжо з вачамі?
Ці ж гэтая вялікая пустэля з пнямі
І папарацяй леташняй, што крые дол,
Ёсць Кругліца, дзе чуўся птушак спеў наўкол,
Бярозы дзе шумелі, хвоі ды асіны?..
Дзе столькі ў гушчары таілася дзічыны!
Дашчэнту ўсё жывое вынішчана скрозь,
Пустэча, могільнік!..
Тут свішча паравоз:
Да станцыі ўжо мала…
Я пазнаў здалёку
Старую брычку, што мяне чакала збоку.
* * *
Пытаюся я ў дзеда: «Што чуваць у вас?»
У наваколлі знаным мы былі якраз,
Дзе паравоз за гаем сіпаватым свістам
Нам намякнуў на ўплывы поступу празрыста.
«Багата змен, панарастала маладых,
А век, паночку, сходзіць у людзей старых». —
«Што з лесніком Рыгорам? Ліст мне надасланы,
Што памірае». —
«Акурат сягоння рана
Прыбег унук яго, прасіў, як пан спачне,