Высока, высока, высока на пагорках, на ложку хвоя яна ловіць вецер старэчай рукой, лічыць аблокі пад стары вершык:
бач, ляцяць тры гусакі
Што ж ты мне сказаў, калі падміргнуў?
Грае аркестар. Глядзі — неба; гэта Дзень Незалежнасьці.
Кубікі спыніліся
Яны зноў да мяне лезуць з машынкай
Цікава
Што ж ён сказаў?
Цікава як Макмэрфі зноў зрабіў мяне вялікім
Ён сказаў гуляць дык гуляць
Яны ўжо там. Чорныя ў белай уніформе сікаюць пад дзьверы, пасьля прыходзяць і вінавацяць мяне, што я замачыў усе гэтыя шэсьць падушак, на якіх ляжу! Шасьцёрка. Я думаў, што гэты пакой — кубік. Адзінка, зьмяінае вока там угары, кола, белае сьвятло на столі... вось што я бачыў... у гэтым маленькім квадратным пакойчыку... значыць, ужо сьцямнела. Колькі ж гадзінаў я быў у адключцы? Крыху туманіць, але я ня буду сасьлізгваць і хавацца туды. Не... Ніколі болей...
Я стаю, падняўся павольна, здранцьвелы паміж лапатак. Белыя падушкі на падлозе ізалятару прамоклыя, бо я на іх мачыўся, пакуль быў без прытомнасьці. Яшчэ не магу прыгадаць усяго, але ўжо тру далонямі вочы і спрабую прачысьціць галаву. Я намагаюся. Раней ніколі не намагаўся з гэтага выйсьці.
Падышоў, хістаючыся, да маленькага круглага вакенца з мэталічнай сеткай у дзьвярах пакойчыку і пагрукаў па ім кулаком. Пабачыў, як санітар ідзе па калідоры з падносам для мяне, і зразумеў, што гэтым разам я іх перамог.
Былі часы, калі я па два тыдні блукаў разгублены пасьля шокавай працэдуры, жыў у гэтым цьмяным бязладным тумане, вельмі падобным да дрымоты, да шэрай зоны паміж сьветлым і цёмным, паміж сном і няспаньнем ці жыцьцём і паміраньнем, калі ты адчуваеш, што ўжо ў прытомнасьці, але яшчэ ня ведаеш, які сёньня дзень або хто ты такі і навошта ўвогуле выходзіць з адключкі — два тыдні. Калі няма прычыны прачынацца, можна бадзяцца ў гэтай шэрай зоне доўгі, размыты час. Але я даведаўся, што калі табе досыць хочацца, можна адразу зь яе вырвацца. Гэтым разам я выкараскаўся зь яе менш чым за дзень, — хутка як ніколі.
І калі туман нарэшце выветрыўся з галавы, мне здалося, што я толькі што падняўся на паверхню пасьля доўгага глыбокага нырца, прабыўшы пад вадой сто гадоў. Гэта была мая апошняя працэдура.
А Макмэрфі за той тыдзень атрымаў яшчэ тры. Як толькі ён выходзіў з папярэдняй, як толькі ў вочы зноў вярталася тое падміргваньне, прыходзілі міс Брыдар з доктарам і пыталіся ў яго, ці адчувае ён сябе гатовым сабрацца і змагацца са сваёй праблемай, вярнуцца ў аддзяленьне для лекаваньня. Ён увесь надзімаўся, бо адчуваў што ўсе твары ў аддзяленьні для агрэсіўных павярнуліся да яго ў чаканьні, і казаў Сястры, што шкадуе, бо можа аддаць толькі адно жыцьцё за сваю краіну, і хай яна пацалуе яго ў сраку, перш чым ён пакіне карабель. Ага!
Потым ён падымаўся і кланяўся пацыентам, якія пасьміхаліся, гледзячы на яго, а Сястра з доктарам ішлі ў кабінэт патэлефанаваць у галоўны будынак, каб дамовіцца пра яшчэ адзін электрашок.
Аднойчы, калі яна разьвярнулася, каб сысьці, ён ушчыкнуў яе ззаду праз уніформу так, што яе твар пачырванеў да колеру ягоных валасоў. Думаю, калі б там не было доктара, які сам хаваў усьмешку, яна б дала Макмэрфі поўху.
Я спрабаваў пераканаць яго падгуляць ёй, каб больш ня мучыцца ў Шок-Блоку, але ён толькі сьмяяўся і казаў мне:
— Халера, ды яны проста бясплатна мне акумулятар заладоўваюць. Калі я адсюль выйду, першая дзеўка, якая са мной ляжа, атрымае тысячу вольтаў, засьвеціцца, як гульнёвы аўтамат, і зь яе срэбныя грошыкі пасыплюцца! Не-а, мяне не напалохаеш невялічкай падзарадкай акумулятара.
Ён казаў, што яму не балюча і ня шкодна. Ён нават ад пігулак адмаўляўся. Але штораз, калі з дынаміка яго клікалі замест сьняданку рыхтавацца ісьці ў першы будынак, у яго напружваліся мускулы на сківіцах, і твар бялеў, рабіўся станчэлым і спалоханым — той твар, адлюстраваньне якога я пабачыў на лабавым шкле, калі мы вярталіся з мора.
Я выйшаў ад агрэсіўных у канцы тыдня і вярнуўся ў нашае аддзяленьне. Я шмат што хацеў яму сказаць, перш чым пакідаць яго там, але ён толькі вярнуўся з працэдуры і сядзеў, пераводзячы вочы сьледам за пінг-понгавым шарыкам, быццам быў да яго падлучаны. Каляровы і бялявы санітары адвялі мяне ўніз, запусьцілі ў нашае аддзяленьне і замкнулі за мной дзьверы. Пасьля агрэсіўных тут здавалася ціха-ціха. Я пайшоў у дзённы пакой і чамусьці спыніўся ў дзьвярах — усе павярнуліся з такім выглядам, якога раней для мяне ніколі не было. Іхныя твары прасьвятлелі, быццам ад водбліскаў з другараднай сцэны на кірмашы.
— Тут, перад самымі вашымі вачыма, — прамаўляе Гардынг, — стаіць Дзікун, які зламаў руку... чорнаму! Гэй-га, глядзіце, усе глядзіце.