Вялікае, моцнае цела з усіх сілаў чаплялася за жыцьцё. Яно доўга змагалася са спробай гэтае жыцьцё забраць, так малаціла і білася, што ўрэшце мне давялося легчы на яго, абхапіць ягоныя ногі сваімі, каб не брыкаліся, пакуль я ўціскаў яму ў твар падушку. Я ляжаў на гэтым целе, як мне падалося, доўгія дні. Пакуль яно не спыніла біцца. Пакуль яно не заціхла, потым здрыганулася, а потым зноў стала нерухомым. Тады я зьлез. Падняў падушку і ў сьвятле месяца пабачыў, што выраз твару застаўся абсалютна такім жа пустым і бессэнсоўным, нават пасьля ўдушша. Адзінцамі я ссунуў павекі долу і трымаў іх, пакуль яны так не засталіся. Потым лёг назад у ложак.
Я ляжаў нейкі час, накрыўшы твар коўдрай, і думаў, што не нарабіў шуму, але голас Скэнлана, які засычэў з ложка, даў мне зразумець, што гэта ня так.
— Спакойна, Правадыр, — сказаў ён. — Спакойна. Усё ў парадку.
— Змоўч, — прашаптаў я. — Сьпі сабе.
Нейкі час было ціха, а потым я пачуў, як ён зноў засычэў і спытаўся: «Скончана?»
Я адказаў яму: «Так».
— Божа мілы, — сказаў ён тады, — яна даведаецца. Ты ж разумееш гэта, праўда? Вядома ж, ніхто нічога ня здолее даказаць, бо любы мог капыты адкінуць пасьля такой апэрацыі, як у яго, такое ўвесь час здараецца, але яна... Яна даведаецца.
Я нічога не адказаў.
— На тваім месцы, Правадыр, я б адсюль даў драпака. Ага. Я вось што табе скажу. Ты ўцячэш, а я засьведчу, што бачыў, як ён падымаўся і рухаўся, ужо як цябе не было, і так цябе прыкрыю. Па-мойму файная ідэя, як думаеш?
— Ага, вось так усе проста. Зараз папрашу, каб мне дзьверы адамкнулі і выпусьцілі мяне адсюль.
— Не. Ён аднойчы паказаў табе як, калі прыгадаеш. У першы ж тыдзень. Памятаеш?
Я не адказаў яму, а ён больш нічога не казаў, і ў палаце зноў стала ціха. Я паляжаў там яшчэ некалькі хвілінаў, а затым падняўся і пачаў апранацца. Потым адчыніў тумбачку Макмэрфі, дастаў ягоную кепку і прымерыў. Яна была замалая, і мне раптам стала сорамна, што я спрабаваў яе надзець. Я кінуў яе на ложак Скэнлана, калі выходзіў з палаты. Той сказаў: «Беражы сябе, братка», — калі я сыходзіў.
Месяц, што намагаўся пралезьці празь сетку на вокнах купальні, паказваў згорбленыя цяжкія абрысы кантрольнага пульта, наводзіў такі халодны бляск на храмаваныя дэталі і шкло на вымяральніках, што я амаль чуў, як сьвятло б’ецца аб іх.
Я глыбока ўдыхнуў, нахіліўся і ўзяўся за вагары. Ногі напяліся, і я адчуў, як пад цяжарам рыпяць ступакі. Я зноў напружыўся і пачуў, як правады адрываюцца ад падлогі. Нахіліў пульт на калені і здолеў абхапіць яго рукой, а другую далонь падсунуць пад яго. Хром халадзіў мне шыю, шчаку і скронь. Я прыхіліўся сьпінай да сеткі, потым крутнуўся і дазволіў пульту па інэрцыі пратараніць сетку і шыбу з магутным трэскам. Шкло рассыпалася ў сьвятле месяца, як бліскучая халодная вада, якой ахрысьцілі сонную зямлю. Цяжка дыхаючы, я на момант падумаў вярнуцца, каб забраць Скэнлана і некаторых іншых, але потым пачуў піск ад кедаў чорных, якія беглі па калідоры, упёрся рукой у падваконьне і скокнуў сьледам за пультам у сьвятло месяца.
Я пабег па двары ў тым кірунку, куды, прыгадаў, бег той сабака, да шашы. Памятаю, што я бег велічэзнымі скокамі, і выглядала, што я пранёсься і праплыў вельмі далёка, перш чым яшчэ нечая нага кранулася зямлі. Мне здавалася, што я ляцеў. Свабодны. Нікому ня хочацца шукаць уцекача, ведаў я, а Скэнлан можа разабрацца з усімі пытаньнямі наконт мёртвага — няма патрэбы гэтак бегчы. Але я не спыняўся. Прабег некалькі кілямэтраў, перш чым спыніўся і падняўся па насыпу да шашы.
Мяне падвёз нейкі хлопец, мэксыканец, які ехаў на поўнач у грузавіку, поўным авечак. Я наплёў яму такую захапляльную гісторыю — маўляў, я прафэсійны дужаньнік-індзеец, якога мафія хацела засадзіць у дурдом, — што ён вельмі хутка спыніўся, даў мне скураную куртку прыкрыць зялёную ўніформу і пазычыў дзесяць баксаў на ежу, пакуль я буду дабірацца да Канады. Перш чым ён зьехаў, я прымусіў яго напісаць мне свой адрас і паабяцаў даслаць яму грошы, як толькі крыху разбагацею.
Можа, урэшце я і дабяруся да Канады, але думаю, што па дарозе спынюся на Каламбіі. Хачу праверыць, што там цяпер ля Портлэнду, Гуд-Рывэру і Дэлзу, пагляджу, ці не застаўся там нехта знаёмы з нашай вёскі, хто яшчэ ня сьпіўся ў цюцьку. Хачу даведацца, чым яны займаліся з таго часу, што ўлады паспрабавалі купіць іхнае права быць індзейцамі. Я нават чуў, што некаторыя з нашага племені пачалі адбудоўваць свае старыя хісткія драўляныя масткі вакол велічэзнай даражэзнай ГЭС і б’юць восьцямі ласося на вадазьліве. Я б дорага даў, каб гэта пабачыць. А найбольш мне хацелася б паглядзець на знаёмыя мясьціны ля цясьніны ў гарах, проста каб аднавіць іх у галаве.