Стаю ў каморцы і прыслухоўваюся, сэрца б’ецца ў цемры, а я спрабую адагнаць страх, перанесьціся думкамі ў іншае месца — спрабую думаць пра мінулае, згадаць нешта пра вёску і пра вялікую раку Каламбію, згадаць, як аднойчы мы з Татам палявалі на птушак у кедравым гаі пад Дэлзам... Але, як заўсёды, калі я спрабую вярнуцца думкамі ў мінулае і схавацца там, блізкі страх прасочваецца праз успаміны. Адчуваю, што найменшы з чорных ідзе па калідоры, вынюхвае мой сполах. Разьдзімае ноздры, як чорныя коміны, яго завялікая галава рэзка круціцца сюды-туды, ён уцягвае паветра, смокча страх з усяго аддзяленьня. Ён ужо злавіў мой пах: чую, як чмыхае. Ня ведае, дзе я схаваўся, але прынюхваецца, палюе. Спрабую не варушыцца...
(Тата кажа мне сядзець ціха, бо сабака зьветрыў птушку недзе зусім паблізу. Мы пазычылі пойнтэра ў аднаго знаёмага ў Дэлзе. Усе вясковыя сабакі — нікчэмныя дварнякі, кажа Тата, толькі й могуць, што трыбуху жэрці, гультаі, але гэны сабака тутака — ён мае інстык! Нічога не адказваю, але ўжо бачу на нізкарослым кедры птушку, што скукожылася ў шэры ком пер’я. Сабака бегае вакол камля, бо для яго зашмат паху, каб дакладна паказаць, дзе здабыча. Птушка ў бясьпецы, пакуль яна не варушыцца. Яна даволі добра трымаецца, але сабака ўсё вынюхвае і кружляе, усё гучней і бліжэй. Тады птушка не вытрымлівае, пер’е ўздыбліваецца, і яна выпырхвае з кедра пад зарад Татавага драбавіка.)
Перш чым я пасьпяваю зрабіць дзясятак крокаў ад каморкі, найдрабнейшы з чорных і адзін зь вялікіх хапаюць мяне і цягнуць у галільню. Я не адбіваюся і не раблю шуму. Калі крычыш, табе ж горш. Стрымліваю крык, трываю, пакуль яны не дабіраюцца да скроняў. Ня ўпэўнены, што гэта адна зь іхных машынак, а не электрабрытва, але вось яна дабіраецца да скроняў, і я ўжо не магу стрымацца. Якая ўжо тут можа быць сіла волі. Гэта як... кнопка, яе націснулі, Паветраная Трывога, Паветраная Трывога, мяне ўключылі так гучна, што гэта ўжо ня гук, усе крычаць на мяне, захінаюць рукамі вушы за шкляной сьцяной, вакол кружляюць твары, іх вусны рухаюцца, але гуку няма. Мой гук паглынае ўсе астатнія. Зноў уключаюць туман-машыну, і на мяне пачынае падаць сьнег, халодны і белы, як вяршкі, такі густы, што я нават мог бы ў ім схавацца, калі б мяне не трымалі. Скрозь туман я ня бачу і на дваццаць сантымэтраў, і адзінае, што чую, акрамя ўласнага ляманту, гэта воклічы Вялікай Сястры, якая нясецца па калідоры, зьмятаючы пацыентаў з дарогі плеценым кошыкам. Чую, што яна блізка, але ніяк не магу суняцца. Выю, пакуль яна не прыбягае. Мяне трымаюць, а яна закалочвае мне ў рот кошык з усім зьмесьцівам і прапіхвае яго ўнутр дзержаком ад швабры.
(Ганчак з усяе моцы брэша ў тумане, бегае, спалоханы і разгублены, бо нічога ня бачыць. На зямлі няма сьлядоў, акрамя ягоных уласных, і ён водзіць ува ўсе бакі халоднай чырвонай гумкай носа, але адзіны пах, які ён адчувае, — пах уласнага страху. Страху, які прапякае яго, як пара.)
Мне будзе пячы так сама, калі я нарэшце апавяду пра ўсё гэта: пра шпіталь, пра яе, пра астатніх... і пра Макмэрфі. Я столькі маўчаў, што зараз гэта з ровам пальецца зь мяне, як паводка, і вам падасца, што той, хто расказвае такое, трызьніць і шалее. Божачкі, вам падасца, што гэта надта жахліва, каб адбыцца насамрэч, надта жудасна, каб быць праўдай! Але прашу вас... Мне дагэтуль цяжка захоўваць ясны розум, калі я думаю пра гэта. І ўсё ж яно праўда, нават калі гэтага й не было.
Калі туман расьсейваецца, я бачу, што сяджу ў дзённым пакоі. Гэтым разам мяне не здалі ў Шок-Блок. Памятаю, што мяне выцягнулі з галільні і замкнулі ў ізалятары. Ня памятаю, ці я сьнедаў. Відаць, не. Магу прыгадаць раніцы, калі мяне зачынялі ў ізалятары, і чорныя прыносілі туды ежу — нібыта для мяне, але зьядалі ўсё самі, так што ўсе трое наядаліся, а я ляжаў на засцаным матрацы і глядзеў, як яны падчышчаюць лустай смажанага хлеба рэшткі яечні. А часам яны прыносілі халодную кашу і прымушалі мяне есьці, нават не пасаліўшы.
Гэтай раніцы я папросту ня памятаю. У мяне напхалі да халеры штучак, якія яны называюць пігулкамі, так што я нічога ня цяміў, пакуль нарэшце не пачуў, як адчыніліся дзьверы ў аддзяленьне. Гэта значыць, што ўжо прынамсі восьмая гадзіна, то бок я, відаць, паўтары гадзіны быў у адключцы ў ізалятары; тэхнікі маглі прыйсьці і ўсталяваць усё, што загадае Вялікая Сястра, а я нават здагадвацца ня буду, што мне паставілі.
Чую шум ля дзьвярэй у аддзяленьні, недзе на калідоры, куды не магу зазірнуць. Гэтыя дзьверы ўпершыню адчыняюць а восьмай, а потым яны адчыняюцца і зачыняюцца тысячу разоў за дзень, шых, лясь. Штораніцы мы сядзім шэрагамі з двух бакоў дзённага пакою, перамешваем пасьля сьняданку кардонкі складанак, прыслухоўваемся да таго, як ключ уваходзіць у замок, і чакаем, што гэта нам прынясе. Больш асабліва няма чаго рабіць. Часам у дзьвярах з самай раніцы зьяўляецца малады практыкант, каб паглядзець, як мы паводзімся да прыёму лекаў. Яны гэта называюць дэ-пэ-эл. Часам некага наведвае жонка на высокіх абцасах, прыціскаючы сумачку да жывата. Часам гэта вывадак школьных настаўніц, якіх вядзе на экскурсію ёлупень з аддзелу сувязяў з грамадзкасьцю. Ён заўсёды пляскае ў вільготныя далоні і кажа, як ён рады, што псыхіятрычныя шпіталі выкаранілі ўсе нялюдзкія мэтады зь мінулага: