— З часу, калі я знайшоў сваё пакліканьне, я адседзеў у столькіх местачковых каталажках, што мог бы даведнік пра іх напісаць. Кажуць, што я хуліган-рэцыдывіст. Нібыта шмат у бойкі лезу. Во трасца. Нікога гэта не хвалявала, пакуль я быў дурным лесарубам; кажуць, што гэта даравальна, кажуць, што працоўнаму чалавеку трэба спусьціць пару. Але калі ты гулец, калі ведаюць, што ты час ад часу сям-там ладзіш партыю на стаўкі, дастаткова сплюнуць наўскос, і ты ўжо невядома які злачынца. Аё-ё-ёй, якраз праз гульню на інтэрас я й боўтаўся нейкі час за кратамі.
Ён ківае і надзімае шчокі.
— Але так было нядоўга. Я ўжо прасёк усе хады-выхады. Калі па праўдзе, дык у Пэндлтане я сядзеў за напад са зьбіцьцём першы раз амаль за год. Таму мяне і злавілі. Згубіў навыкі: гэны мужык здолеў ачомацца, падняцца і дабрацца да паліцаяў раней, чым я змыўся з гораду. Круты трапіўся...
Ён зноўку сьмяецца, працягвае знаёміцца з пацыентамі і сядае дужацца на руках штораз, калі да яго падыходзіць той чорны з градусьнікам. Калі ён перазнаёміўся з усімі вострымі і паціснуў рукі ўсім на тым баку, ён адразу ж ідзе да хронікаў, нібыта мы нічым ад вострых не адрозьніваемся. Цяжка сказаць, ці ён сапраўды такі прыязны, ці гэта стратэгія картыжніка — знаёміцца зь людзьмі, зь якіх шмат хто зайшоў так далёка, што ня памятае ўласнага імя.
Вось ён ужо цягне Элісаву руку ад сьцяны і паціскае яе, нібыта ён палітык на выбарах, для якога Элісаў голас ня горшы за астатнія.
— Братка, — кажа ён Элісу ўрачыстым голасам. — Мяне зваць Р.П. Макмэрфі, і мне не падабаецца глядзець, як дарослы мужык коўзаецца на ўласных сіках. Чаму б табе не падсушыцца?
Эліс глядзіць долу на лужыну ля ног у поўным зьдзіўленьні.
— І сапраўды, дзякуй вам, — кажа ён і нават робіць некалькі крокаў у кірунку прыбіральні, пакуль цьвікі зноў не прыцягваюць яму рукі да сьцяны.
Макмэрфі праходзіць уздоўж шэрагу хронікаў, паціскае рукі і Палкоўніку Мэтэрсану, і Раклі, і Старому Піту. Паціскае рукі вазочнікам, хадакам і нават кабачкам, паціскае рукі, выблытваючы іх з халатаў, як мёртвых птушак, завадных птушак, як зробленыя з тонкіх костачак і дроту мэханізмы, што спыніліся і ўпалі. Ён паціскае руку кожнаму, да каго падыходзіць, акрамя Вялікага Джорджа, памяшанага на чысьціні — той усьміхаецца і хавае далоні ад гэтай нестэрыльнай рукі, таму Макмэрфі толькі салютуе яму і, адыходзячы, кажа сваёй правіцы:
— Рука, як думаеш, адкуль гэны стары даведаўся пра ўсё зло з тваім удзелам?
Ніхто не разумее, да чаго ён вядзе ці чаму так выжыльваецца, каб з усімі перазнаёміцца, але гэта весялей, чым зьбіраць складанкі. Ён кажа, што трэба абысьці ўсіх і пазнаёміцца зь людзьмі, зь якімі будзеш мець гешэфты — маўляў, гэта частка працы гульца. Але ён, мусіць, разумее, што ня будзе ніякіх гешэфтаў з васьмідзесяцігадовым паўмерцьвяком, які тальлю картаў можа хіба што ў рот пакласьці і пасмактаць. І ўсё роўна выглядае, што ён ад усяго гэтага атрымлівае асалоду, нібы яго сапраўды забаўляюць іншыя.
Я апошні. Усё яшчэ прышпілены да крэсла ў куце. Макмэрфі спыняецца, падышоўшы да мяне, зноў засоўвае адзінцы ў кішэні, адхіляецца назад і сьмяецца, нібы пабачыў ува мне нешта сьмяшнейшае, чым у астатніх. Раптоўна я спалохаўся, што ён сьмяецца, бо ведае: тое, як я сяджу з задранымі каленькамі, абхапіўшы іх рукамі і гледзячы роўна наперад, нібыта нічога ня чую, — усё гэта гульня.
— Аё-ё-ёй, — кажа ён, — глядзіце, што ў нас тут.
Гэта я памятаю вельмі ясна. Памятаю, як ён прыплюшчыў вока, адкінуў галаву і паглядзеў праз свой сьвежы барвовы шнар на носе, сьмеючыся зь мяне. Спачатку я думаў, што ён сьмяецца, бо гэта пацеха: індзейскі твар і чорныя тлустыя індзейскія валасы ў такога, як я. Думаў, што, можа, ён рагоча з таго, якім слабым я выглядаю. Але потым, памятаю, я падумаў, што ён сьмяецца, бо яго ні на хвіліну не надурыла маё прыкідваньне глуханямым; не было ніякай розьніцы, як хітра я прыкідваўся; ён мяне раскусіў, і сьмяяўся, і падміргваў, каб я гэта ведаў.
— А з табой што здарылася, Вялікі Правадыр? Выглядаеш, як Правадыр Сядзячы Бык, які абвясьціў сядзячы страйк. — Ён зірнуў на вострых, каб праверыць, ці нехта засьмяецца зь ягонага жарту; калі яны толькі ўхмыльнуліся, ён зноўку паглядзеў на мяне і зноўку падміргнуў. — Як цябе зваць, Правадыр?
Білі Бібіт адгукнуўся зь іншага боку палаты.
— Яго з-з-завуць Бромдэн. П-п-равадыр Бромдэн. Усе завуць яго П-п-правадыр Мятла, бо санітары амаль увесь час п-п-рымушаюць яго месьці. Б-больш ён асабліва ні на што ня з-здольны, напэўна. Ён глухі, — Білі абхапіў рукамі падбародзьдзе. — Калі б я быў г-г-глухі, — уздыхнуў ён, — я б забіўся.