— Ну ты даеш! Ты што, секту стварыў? — сказаў адзін з хлопцаў, калі бабулька выйшла.
— Якую секту! — злосна вымавіў Павел. — Гэта абсурд, поўная недарэчнасць.
— Хто вас, палешучкоў, ведае. На Палессі баптыстаў шмат…
9
А жыццё ішло далей. Той самай восенню на радзіме Паўла з’явіліся дзве цікавыя і надзвычай каларытныя персоны.
Былі гэта двое мужчын даволі маладога веку — адзін зусім малады. Старэйшы барадаты, а ў малодшага пад носам вісеў, нібы прыклеены, кусцік вусікаў. Апранутыя яны былі ў доўгія з чорнага краму адзежыны, крыху прыталеныя. На нагах цяжкія боты. На галовах мелі шапачкі. Такія шапачкі носяць людзі святарскага чыну і называюцца ў пэўным асяродку скуфейкамі. Вочы прыхадні мелі светлыя, твары шырокія, лагодныя, нават ўсмешлівыя. Гэтыя людзі неслі нешта накшталт фанернага чамадана з ручкай з жалезнага дроту. Валіза была цяжкая, бо час ад часу маладыя перадавалі яе адзін аднаму. Панясе адзін метраў трыццаць і перадае другому.
Прыхадняў бачылі яшчэ ў суседняй вёсцы. Яны і прыйшлі адтуль па прасёлку. Віталіся з кожным, каго сустракалі, нібыта ведалі кожнага. Пры вітанні яны дружна, ніба па камандзе, ківалі галовамі і нават нібы крыху кланяліся. Ад гэтай парачкі сыходзіла сама пяшчота, іхныя твары праменілі добразычлівасць і лагоду.
Каля вясковай крамы прыхадні зайшлі ў двор і папрасілі вады.
Пакуль гаспадар нёс з хаты кубак, яны паспелі выкруціць вады з калодзежа і папіць проста з вядра. Гэта паказвала іх простасць. Яны падзякавалі гаспадару і напыталі хату Ліды Варапай. На развітанне зноў падзякавалі і пайшлі. На вуліцы, каго б ні сустракалі, віталіся, кланяліся, і перапытвалі хату Варапаіхі. Так што прыхадні не паспелі прыйсці да той Варапаіхі, паўвёскі ведала, што да яе ідзе нешта несусветнае — двое мужчын, апранутых як святары, у скуфейках і з драўляным чамаданам у руках.
Гаспадар, які паіў прыхадняў вадой, доўга праваджаў іх вачамі, потым заявіў жонцы, якая ў гэты час выйшла з крамы:
— Арцісты. Бачыла?
— А няўжо ж не бачыла. Але ці арцісты? Бацюшкі нейкія.
— Адзежа ў іх ручное швіво.
— Як ты кажаш?
— Рукамі шытае, шывок няроўны. І боты не з фабрыкі.
Жонка глянула прыхадням наўздагон, відаць не паверыла і толькі сказала:
— Прыдумаеш тожа. Які шавец цяпер возьмецца боты шыць?
— Я табе кажу — арцісты гэта! Ад іх грымам пахне! І адзёжу з нейкага спектакля ўзялі. Я адразу пазнаў, я стрэляны верабей… Ты мне дай — я табе шпіёна злаўлю: хоць англійскага, хоць амерыканскага.
Прыхадні зайшлі да Варапаіхі ў двор. Чамадан асцярожна паставілі каля дзвярэй і пастукалі ў дзверы.
Ліда Варапай мяла хату, калі пачула, як да яе пастукалі. Гэта было дзівам — на вёсцы ніхто не стукаў, а падавалі голас. Ліда ад хвалявання, калі адчыняла дзверы, ударылася галавой аб шалёўку. Ды так рэзнулася, што ажно застагнала. Яе, з венікам у руках, пасадзілі на лаву, нават адзін прыхадзень дастаў насоўку, намачыў вадой з вядра і далікатна прыклаў да лоба жанчыны.
— Дзе, мілая, пісьмо? — спытаў барадаты.
— Якое пісьмо? — спужалася гаспадыня хаты.
— Мы прыйшлі не жарты жартаваць, дзе пісьмо? — цвёрда, але без жалеза ў голасе паўтарыў барадаты.
— Няма ў мяне… — разгублена сказала Ліда. І праз нейкі момант выдала: — У Заранкоў…
Малады дастаў з кішэні некалькі тоненькіх васковых свечак, паклаў на стол.
— Маліся за ратаванне душы, — сказаў ён густым басам, нечаканым для хліпкіх вусікаў.
— Як гэта? Чаго? — зніякавела бедная Варапаіха.
— А ўсё роўна вінаватая, хіба не? — падмігнуў жанчыне барадаты.
— У чым? — пакрыўджана спыталася ўшчэнт перапуджаная Варапаіха. — Я нічога не чытала…
— Не чытала, але ў руках трымала?
Жанчына кіўнула.
— Вось яно што! — падняў палец угару малады. — Ты маліся, а мы паможам. За намі не стане, мілая. А дзе жывуць Заранкі?
Варапаіха кінулася даставаць грошы заплаціць за свечкі, але малады спыніў яе.
— Браточкі, мілыя… Скажыце мне, хто вы? — Рукі ў беднай жанчыны калаціліся.
— Мы ад веку гэтага, не бойся, — пасміхнуўся барадаты.
— Дык вы… — не асмельвалася спытацца Варапаіха, толькі паказвала рукой уверх. Відаць, гэта азначала высокую царкоўную інстанцыю, адкуль былі прыхадні.
— Якая розніца? А вось калі чалавек думае, што ён святы, хай не сумняецца, што гэта ад д’ябла, — патлумачыў малады з ласкавай усмешкай.
— Ліст з посаху ад нячыстага. Мы забіраем яго, — дабавіў да тлумачэння маладзейшага барадаты.