Мужчыны пайшлі. І пакуль яны ішлі, насупраць хаты Заранкоў ужо сабраліся людзі.
— Кажуць людзі, тое пісьмо ад д’ябла! Царкоўнікі прыйшлі забіраць яго, — ужо выказваліся пэўныя думкі.
З’явіліся прыхадні. Яны накіраваліся ў хату. Што было ў хаце, ніхто не ведае. Выйшлі вельмі хутка і, па ўсім было відаць, паспяхова даканаўшы мэты, бо зрабіліся яшчэ больш ветлівымі, а прыязнасць іх перайшла мяжу — яны віталіся нават з тымі, з кім ужо віталіся. Па дарозе назад яны зайшлі ў краму, купілі адну штуку гарэлкі і пайшлі сабе далей. У бок суседняй вёскі. Цікаўныя праводзілі іх датуль, пакуль яны не схаваліся за прыдарожным хмызняком. Потым, праз некалькі дзён, разведчыкі — малыя хлопцы, данеслі, што знайшлі там пустую бутэльку. Закусвалі прыхадні пячэннем «Чайнае». На месцы балю малыя знайшлі кусцік нейкай поўсці на пластыры.
Гаспадар той хаты, які пагражаў выкрыць любога амерыканскага ці англійскага шпіёна, паторгаўшы знаходку за канцы, раптам прыляпіў пластыр сабе пад нос і заліўся шчаслівым смехам:
— Я ж казаў — гэта арцісты!
Далейшы шлях прыхадняў невядомы. З суседняй вёскі можна патрапіць на чыгуначную станцыю, а адтуль паехаць у любы бок.
Прайшоў год. Студэнт чацвёртага курса Павел Камар ехаў пасля чарговага будатрада дахаты. Ехаў ён з невясёлымі думкамі. Па-першае, іх не разлічылі ў будатрадзе, а па-другое, хлопца чакала не зусім прыемная, як ён лічыў, сустрэча з роднай вёскай.
Нават перон станцыі, на якой Павел мусіў рабіць перасадку, сустрэў яго непрыветліва, нібыта пакрыўджаны на тое, што Павел ступаў на яго, выходзячы з вагона, з цяжкім сэрцам. Хлопец і так ніколі асабліва не радаваўся, калі апынаўся тут, у Лунінцы. Што ж тут радавацца, калі родная хата блізка, хоць ты ідзі пехатою, а трэба чакаць ажно чатыры гадзіны.
Стары, але свежапафарбаваны вакзал таксама сустрэў студэнта непрыветна — і холадна было ў залі-пачакальні, і неяк невыразна і цьмяна свяціліся лямпачкі пад высокай столлю.
Пайшоў у буфет, хутчэй па звычцы, бо есці не хацелася. Заклапочаная, стомленая і сонная буфетчыца панура глянула на яго. Павел замовіў шклянку кавы і булачку — грошай было ў абрэз.
У буфеце мелася ўсяго два столікі, каб стаяць — за адным юнакі пілі піва, азіраючыся на міліцыянтаў, якія раз-пораз зазіралі ў буфет, а за другім стаялі два мужчыны вясковага выгляду — абодва ў цёплых кепках; адзін у доўгім плашчы з тканіны, якая даўно выйшла з моды, а другі ў новенькай целагрэйцы. Ад гэтай целагрэйкі прыемна пахла на ўвесь буфет, а на гузіку вісела яшчэ белая неадарваная нітка ад цэтліка. Мужчыны нешта елі з газеты.
Павел паставіў каву на столік да юнакоў і стаў грэць аб шклянку рукі. Юнакі дапілі піва і пайшлі. Міжволі хлопец слухаў, што гавораць мужчыны за суседнім столікам.
— Чуў, — гаварыў чалавек у целагрэйцы, які стаяў да Паўла спіной, — на Мадагаскары ваенны пераварот. — Голас, асаблівасці прамаўлення падаліся Паўлу знаёмымі, нават нейкімі роднымі. Павел стаў бокам, каб бачыць мужчын.
— І што? — няўцямна ўставіўся на таго, хто гаварыў пра Мадагаскар, другі мужчына. Твар меў шырокі, з валявым падбароддзем, высокі лоб не хавала і велікаватая цёплая кепка ў буйную клетку.
— Вайсковы пераварот, — паўтарыў субяседнік, — і да ўлады прыйшлі гэтыя… сіфакі.
— Што? Якія сіфакі?
— Я так пачуў. Па радыё перадавалі. Тут, у буфеце. Яшчэ да дванаццаці.
— Ты глухі! — заявіў другі мужчына і выцягнуў з торбы, якая вісела пад столікам, адкаркаваную бутэльку віна. Яны выпівалі — бутэлька была схавана ў падвешанай торбе.
— Ты хоць ведаеш, хто такія сіфакі? — спытаўся высакалобы, выпіўшы.
Гаварылі яны па-мясцоваму, на тутэйшым дыялекце, устаўлялі часам рускае, польскае, а то і ўкраінскае слова. Гэтак жа гаварылі ў Паўлавай вёсцы, і гэтая акалічнасць, а таксама тое, што яны несумненна чакалі ранішняга цягніка, пераканалі Паўла ў тым, што яны землякі, нават ці не аднавяскоўцы.
Павел уважліва паглядзеў на мужчыну ў целагрэйцы.
«Дык гэта ж Заранок! Іван Заранок, бацька Лены!» — пазнаў ён чалавека са спіны і абрадаваўся. Чаму абрадаваўся — і сам не ведаў.
— Сіфакі? — перапытаў Іван, зняў кепку і пашкроб залысіну. — Афіцэры такія, не?
— Гэта, братка, абіззяны такія, — патлумачыў другі і дастаў з кішэні плашча чырвоны пачак пакамечанай «Прымы». — Ідзём пакурым. А студэнт папільнуе нашыя торбы, — добразычліва папрасіў ён Паўла. Хлопец кіўнуў у знак згоды. І другога чалавека ён пазнаў. Гэта быў сын старога хутаранца Манюка. Раней, да студэнцтва, Павел дзядзьку Івана бачыў часта, хоць той жыў на другім канцы вёскі, а вось з Манюковым Яшам не сустракаўся даўно. Малады хутаранец недзе ўсё ездзіў па заробках. Часам браў з сабой дзядзьку Івана. Яны, па ўсім было відаць, вярталіся з заробкаў. Паўла ні Іван, ні Яша не прызналі. Зрэшты, потым, у міліцыі, яны яго і прызналі, і пазналі. Як роднага. Але да міліцыі было яшчэ паўгадзіны.