Вольная дума
Наследуючы Янку Купалу
Дзе ўжо хацець весялосці і смеху —
Столькі кавокал няпраўды і глуму!..
Толькі адно застаецца мне ўцехай —
Вольная дума.
Песні высокай сціснулі горла,
Плача жалейка тонка і сумна.
Але жыве раскавана і горда
Волькая дума.
Злодзей,
Забойца,
Вар'ят
Ашалела
Лезуць з чужога пірацкага трума.
Зводдаль сядзіць Папялушкай нясмелай
Вольная дума.
Хочуць забраць нас для новага пана —
I ўжо названа
I дата,
I сума.
Вось і рыдае ў душы несціхана
Вольная дума.
Можа, наперадзе радасці мала,
Як перад чорнаю хваляй самума,
Ды не скарылася і не сканала
Вольная дума.
Сіл набярэцца яна і ўваскрэсне
Зхлуду,
З нявер'я,
З дзяржаўнага тлуму
I празвініць трыумфальнаю песняй —
Вольная дума!
* * *
Ці дапаможа нам Расія
Па свеце не пайсці з сумой,
Калі ў самой слабеюць сілы
I ласкі хочацца самой?
Няўжо мы гэтакія зломкі,
Што не разгонім каламуць
I нашы продкі і патомкі
Нас за няздатнасць праклянуць?
Няўжо мы паддадзімся здзеку
I прададзім,
Як бабылі,
Усё,
Што бог нам даў спрадвеку,
Усё,
Што самі здабылі?
Навошта хочацца камусьці,
Каб не вярнуліся назад
I праляцелі міма гусі
Паўзверх рабінавых прысад,
Каб раптам анямела песня
Каля наддзвінскага сяла,
I моўчкі высахла Палессе,
I Нарач бросняй зарасла?
Дзеля чаго тупая здрада
Цішком крадзецца з-за хлявоў?
Няўжо Расія будзе рада
Займець бяздарных халуёў?
Няўжо ў пачвары двухгаловай
На нас раскрыты кіпцюры
I ўсе
Крывёй сваёй і мовай
Мы захлынёмся без пары,
А на рамонкавым абшары,
Дзе могілкі між саснякоў,
Пір будуць ладзіць янычары
У чорным чадзе шашлыкоў?!
Усім,
Вусатым і бязвусым,
Крычу я ім,
Як на крыжы:
"Ну дайце ж,
Дайце беларусам
Сваёю хатаю пажыць!"
* * *
...Ідзе ў кабінетах высокіх гульня,
Бушуе манкуртаў гарластая раць:
Ці мову мяняць,
Ці дзяржаву мяняць,
Ці, можа, абедзве суседу аддаць ...
Усё, як у хворым прыдуманым сне ...
Не дай Бог дажыць да часіны,
Калі
Унук нас на мове чужой пракляне
За тое,
Што родную не збераглі...
* * *
Чорнымі зданямі,
Пнямі-агаркамі
Шлях баравы абступілі карчы.
Зноў па ўсім краі ахрыпла закаркалі,
Крыллем залопалі
Крумкачы.
Покуль яшчэ ледзь займаецца раніца,
Покуль ваколіца дрэмле ў цішы,
Так яны пнуцца,
Так дружна стараюцца
Мову ў нас вырваць з прымоўклай душы.
Люта пявучае слова дадушваюць
Воля чужая
I час наш цяжкі.
Сонна пасопваюць раўнадушна
Працаю змораныя землякі.
У прыдарожнай смузе васільковай
Ранняя зорка ўзгарэлася б хоць!
Не адыходзь,
Мая родная мова!
Матчына песня,
Не адыходзь!
Не пакідайце мясціну святую,
Што разгубілася ў новай бядзе!
Хто вас без нас зберажэ і ўратуе?
Хто вас без нас да душы прыкладзе?
Верце,
Мы можам яшчэ абудзіцца
I прыбяром ад дарогі карчы.
I прынясе нам святло зараніца.
I пахаваюцца ў змрок крумкачы ...
Памірала жанчына
Жанчына ціха памірала,
У вечнасць чорную плыла.
То ў цемру стомлена нырала,
То ўскідвалася да святла.
Яе наструньвала імкненне
Адчайна вырваць з небыцця
Хаця б глыток,
Хаця б імгненне
Зямнога грэшнага жыцця.
Кусала вусны, каб не войкаць,
Шукала на экранах сцен
Самотным невідушчым вокам
Кахання прывіднага цень.