Pan Tadeusz

A powiewna od wiatru jak lekka zasłona.

Nad gęstwą różnofarbnych kłosów i badylów

Wisiała jak baldakim jasna mgła motylów

Zwanych babkami, których poczwórne skrzydełka,

Lekkie jak pajęczyna, przejrzyste jak szkiełka,

Gdy w powietrzu zawisną, zaledwo widome,

I chociaż brzęczą, myślisz, że są nieruchome.

Dziewczyna powiewała podniesioną w ręku

Szarą kitką, podobną do piór strusich pęku;

Nią zdała się oganiać główki niemowlęce

Od złotego motylów deszczu. W drugiej ręce

Coś u niej rogatego, złocistego świeci,

Zdaje się, że naczynie do karmienia dzieci,

Bo je zbliżała dzieciom do ust po kolei,

Miało zaś kształt złotego rogu Amaltei.

Tak zatrudniona, przecież obracała głowę

Na pamiętne szelestem krzaki agrestowe,

Nie wiedząc, że napastnik już z przeciwnej strony

Zbliżył się, czołgając się jak wąż przez zagony;

Aż wyskoczył z łopucha. Spójrzała - stał blisko,

O cztery grzędy od niej, i kłaniał się nisko.

Już głowę odwróciła i wzniosła ramiona,

I zrywała się lecieć jak kraska spłoszona,

I już lekkie jej stopy wionęły nad liściem,

Kiedy dzieci, przelękłe podróżnego wniściem

I ucieczką dziewczyny, wrzasnęły okropnie;

Posłyszała, uczuła, że jest nieroztropnie

Dziatwę małą, przelękłą i samą porzucić:

Wracała wstrzymując się, lecz musiała wrócić,

Jak niechętny duch, wróżka przyzwany zaklęciem;

Przybiegła z najkrzykliwszym bawić się dziecięciem,

Siadła przy niem na ziemi, wzięła je na łono,

Drugie głaskała ręką i mową pieszczoną;

Aż się uspokoiły, objąwszy w rączęta

Jej kolana i tuląc główki jak pisklęta

Pod skrzydło matki. Ona rzekła: "Czy to pięknie

Tak krzyczeć? czy to grzecznie? Ten pan was się zlęknie.

Ten pan nie przyszedł straszyć; to nie dziad szkaradny.

To gość, dobry pan, patrzcie tylko, jaki ładny".

Sama spójrzała: Hrabia uśmiechnął się mile

I widocznie był wdzięczen jej za pochwał tyle;

Postrzegła się, umilkła, oczy opuściła

I jako róży pączek cała się spłoniła.

W istocie był to piękny pan: słusznej urody,

Twarz miał pociągłą, blade, lecz świeże jagody,

Oczy modre, łagodne, włos długi, białawy;

Na włosach listki ziela i kosmyki trawy,

Które Hrabia oberwał pełznąc przez zagony,

Zieleniły się jako wieniec rozpleciony.

"O ty! - rzekł - jakimkolwiek uczczę cię imieniem,

Bóstwem jesteś czy nimfą, duchem czy widzeniem!

Mów! własna-li cię wola na ziemię sprowadza,

Obca-li więzi ciebie na padole władza?

Ach, domyślam się - pewnie wzgardzony miłośnik,

Jaki pan możny albo opiekun zazdrośnik

W tym cię parku zamkowym jak zaklętą strzeże!

Godna, by o cię bronią walczyli rycerze,

Byś została romansów heroiną smutnych!

Odkryj mi, Piękna, tajnie twych losów okrutnych!

Znajdziesz wybawiciela - odtąd twem skinieniem,

Jak rządzisz sercem mojem, tak rządź mym ramieniem".

Wyciągnął ramię.

Ona z rumieńcem dziewiczym,

Ale z rozweselonym słuchała obliczem.

Jak dziecię lubi widzieć obrazki jaskrawe

I w liczmanach błyszczących znajduje zabawę,

Nim rozezna ich wartość, tak się słuch jej pieści

Z dźwięcznemi słowy, których nie pojęła treści.

Na koniec zapytała: "Skąd tu Pan przychodzi?

I czego tu po grzędach szuka Pan Dobrodziéj?"

Hrabia oczy roztworzył, zmieszany, zdziwiony,

Milczał, wreszcie, zniżając swej rozmowy tony:

"Przepraszam - rzekł - Panienko! Widzę, żem pomieszał

Zabawy! Ach, przepraszam, jam właśnie pośpieszał

Na śniadanie; już późno, chciałem na czas zdążyć;

Panienka wie, że drogą trzeba wkoło krążyć,

Przez ogród, zdaje mi się, jest do dworu prościéj".

Dziewczyna rzekła: "Tędy droga Jegomości;

Tylko grząd psuć nie trzeba; tam między murawą

Ścieżka". - "W lewo - zapytał Hrabia - czy na prawo?"

Ogrodniczka, podniosłszy błękitne oczęta,

Zdawała się go badać, ciekawością zdjęta:

Bo dom o tysiąc kroków widny jak na dłoni,

A Hrabia drogi pyta? Ale Hrabia do niéj

Chciał koniecznie coś mówić i szukał powodu

Rozmowy.

"Panna mieszka tu? blisko ogrodu?

Czy na wsi? Jak to było, żem Panny we dworze

Nie widział? Czy niedawno tu? przyjezdna może?"

Dziewczę wstrząsnęło głową. - "Przepraszam, Panienko,

Czy nie tam pokoj Panny, gdzie owe okienko?"

Myślił zaś w duchu: Jeśli nie jest heroiną

Romansów, jest młodziuchną, prześliczną dziewczyną.

Zbyt często wielka dusza, myśl wielka ukryta

W samotności, jak róża śród lasów rozkwita;

Dosyć ją wynieść na świat, postawić przed słońcem,

Aby widzów zdziwiła jasnych barw tysiącem!

Ogrodniczka tymczasem powstała w milczeniu,

Podniosła jedno dziecię źwisłe na ramieniu,

Drugie wzięła za rękę, a kilkoro przodem

Zaganiając jak gąski, szła dalej ogrodem.

Odwróciwszy się rzekła: "Czy też Pan nie może

Rozbiegłe moje ptastwo wpędzić nazad w zboże?"

"Ja ptastwo pędzać?" - krzyknął Hrabia z zadziwieniem.

Ona tymczasem znikła, zakryta drzew cieniem.

Chwilę jeszcze z szpaleru przez majowe zwoje

Przeświecało coś na wskróś, jakby oczu dwoje.

Samotny Hrabia długo jeszcze stał w ogrodzie;

Dusza jego, jak ziemia po słońca zachodzie,

Ostygała powoli, barwy brała ciemne;

Zaczął marzyć, lecz sny miał bardzo nieprzyjemne.

Zbudził się, sam nie wiedząc, na kogo się gniewał;

Niestety, mało znalazł! nadto się spodziewał!

Bo gdy zagonem pełznął ku owej pasterce,

Paliło mu się w głowie, skakało w nim serce;

Tyle wdzięków w tajemnej nimfie upatrywał,

W tyle ją cudów ubrał, tyle odgadywał!

Wszystko znalazł inaczej. Prawda, że twarz ładną,

Kibić miała wysmukłą, ale jak nieskładną!