Выбрать главу
Тадэвуш, на якога з боку інтрыгана Зваліўся гром, падняўся з месца ўсхвалявана І моўчкі стаў глядзець саперніку у вочы… На шчасце, Падкаморы чхнуў магутна двойчы. «Віват!» — сказалі ўсе. Ён дзякаваў ад сэрца І пальцамі пачаў званіць па табакерцы, Што з золата была, з брыльянтавай аправай, З партрэтам унутры манарха Станіслава — Ад караля падарак бацьку ўласнаручны. Яе ён даставаў у кожны момант зручны І звонам знак даваў, што хоча адазвацца. Дык вось замоўклі ўсе, не смелі больш спрачацца А ён сказаў: «Браты і шляхта дарагая! Таму, што форум паляўнічых — поле з гаем, Дык гэтых спраў у хаце я не вырашаю, А пасяджэнне на наступны дзень склікаю, Бо рэплік на сягоння ўжо даволі. Гэй, Возны! Адклікай на заўтра справу ў поле. А заўтра Граф і паляўнічых больш прыедзе. І пан Суддзя падасца з намі. Так, суседзе? І пані Талімэна, ўсе паненкі, пані Захочуць, думаю, пабыць на паляванні, І Войскі, спадзяюся, рушыць з намі з дому». Пры гэтым табакерку падаваў старому.
А Войскі, седзечы ў канцы стала далёкім, Сачыў за ўсім прыжмураным разумным вокам. І хоць яму пытанні моладзь задавала, Бо знаўцаў гэтакіх, як ён, было ўжо мала, Сядзеў зусім без слоў і без ніякіх рухаў, Табаку ў шчопцях важыў, а пасля панюхаў І чхнуў, аж памяшканне загудзела рэхам. Тады прамовіў з лёгкім, гаркаватым смехам: «О, як жа сумна мне старому! Я ў здзіўленні! Бо што ж сказалі б у мінулым пакаленні, Каб у кампаніі такой, як тут мы бачым, Пачаў мірыць хто спрэчку аб хвасце сабачым! І што сказаў бы Рэйтан, каб цяпер прачнуўся? Напэўна б у свой ляхавіцкі склеп вярнуўся! Што б Несялоўскі нам сказаў[10], які трымае І зараз мо найлепшыя на свеце зграі І мае сотні дзве стралкоў, звычаем панскім, І сецяў сто вазоў у замку Варанчанскім, А столькі год, як той манах, сядзіць удому, І нельга упрасіць яго ўжо ў лес нікому — Белапятровічу і то паслаў адмову![11] Чаго ж яму чакаць ад сённяпшяга лову? Было б прыгожа, каб ён, пан старога роду, Ганяць па полі шаракоў, як вы, ўзяў моду! У мой час, пане, згодна мовы паляўнічых, Дзік, лось, мядзведзь ды воўк шляхоцкай быў здабычай А вось без рог, клыкоў ці кіпцюроў звярына Была здабычаю слугі ды селяніна. Ніхто з паноў не ўзяў бы стрэльбы ў рукі потым, Калі б яе спаганіў нехта дробным шротам! Трымалі і хартоў, ды толькі для забавы. Калі з-пад ног шмыгне шарак пасля аблавы, Тады за ім сабак, бывала, выпускалі, А следам панічы на коніках скакалі Пад вокам у бацькоў, што ў той бок ледзь глядзелі, Ні то што каб пасля сварыліся, гудзелі. Дык хай яснавяльможны Падкаморы рачыць Адклікаць той загад і мне няхай прабачыць, Што не магу на гэта ехаць паляванне І што ніколі там нага мая не стане! Завуць мяне Грачэха, а ад часаў Леха За зайцам не ганяўся ні адзін Грачэха!»
Тут смех падняўся і гучаў праз час каторы. Усталі з-за стала. Перш рушыў Падкаморы — За важны чын і ўзрост яму тут гонар гэткі. Ён кланяўся старым і дамам, і падлеткам. За ім пайшоў манах, Суддзя — пры Бернардыне. Суддзя ў дзвярах падаў руку Падкамарыне, Тадэвуш — Талімэне, Асэсар — Крайчанцы, А на канцы пан Рэент — Войскай Грэчашанцы.
Тадэвуш з маладзейшымі ў гумно падаўся, Ды быў збянтэжаны і думкай заглыбляўся У дзень мінулы і ў здарэнняў чаргаванне: Суседка ля стала, а перад тым спатканне, I асабліва слова «цётка» каля вуха Дакучліва гудзела, быццам тая муха. Хацеў пра Талімэну ў Вознага спытацца, Але без сведкаў не ўдалося з ім спаткацца. І Войскага не бачыў — той без затрымання Падаўся за гасцямі, маючы заданне Адвесці дамам і старэйшым для спачынку Пакоі адпаведныя ў жылым будынку. А маладых Тадэвушу загад быў даны Завесці ў пуню, ў сена торп падрыхтаваны.
Праз паўгадзіны ціш была вакол, якая Мо ў кляштары, як змоўкне звон начны, бывае, І толькі вартаўнік у цемры адзываўся. Паснулі ўсе. А сам Суддзя яшчэ не клаўся, Яшчэ ён планаваў наступнага дня справы І будучыя ў полі для гасцей забавы. Загад даў войтам, ахмістрыні, аканомам І ўсім, хто ў доме працаваў і па-за домам, А потым у рахунках дня стаў разбірацца. Нарэшце клікнуў Вознага: час распранацца. Перш Возны пояс зняў з яго шырокі, літы Работы слуцкай[12] — кручаны і віты, Залататканы з кутасамі шляк багаты, А сподам чорна-серабрысты шоўк у краты. Той пояс носяць толькі важныя асобы — На светлы бок днём свят, на чорны — ў дні жалобы. Тут толькі Возны ўмеў яго завязваць, скласці, Дык вось складаў і бараніўся ад напасці:
вернуться

10

Юзаф граф Несялоўскі, апошні Навагрудскі ваявода, быў прэм’ерам рэвалюцыйнага ўрада ў часе паўстання Ясінскага.

вернуться

11

Юры Белапятровіч, апошні пісар Вялікага Княства Літоўскага, прымаў чынны ўдзел у паўстанні пад кіраўніцтвам Ясінскага. Судзіў у Вільні палонных за здраду народнай справе. Чалавек, справядлівы і патрыятычны, вельмі ў Літве паважаны.

вернуться

12

У Слуцку знаходзілася слаўная на ўсю Польшчу фабрыка залатых тканін і літых паясоў, удасканаленая стараннем Тызенгаўза.