Выбрать главу
Мусіў запыніцца Аднак, бо вось Суддзя збліжаўся да крыніцы. Гулялі з ветрам полы апранахі белай І хустка, што канцом на поясе вісела, А саламяны брыль, падвязаны за вухам, Хістаўся, як лапух, услед за кожным рухам, То ападаючы на плечы, то на вочы. Вось гэтак з посахам Суддзя палянай крочыў. Перш чым прысесці, к Талімэне прыступіцца, Нагнуўся, рукі вымыў з берага ў крыніцы, Апёрся на слановай булдавешцы кія, На камень сеў і словы стаў казаць такія:
«Бач, ваша, з часу, як да нас прыбыў у госці Тадэвуш, неспакой мяне гняце чагосьці. Я сам стары, бяздзетны, гэты ж вось хлапчына Усяго маёй уцехі, і такім вось чынам Майго багацця ён наследнік. З ласкі неба, Пакіну неблагі яму кавалак хлеба. Пара падумаць пра яго усталяванне, Ды толькі вось на клопат мой хай ваша гляне: Мой брат, пан Яцак, бацька Тадавушкаў, знаеш, Які дзівак, — яго намераў не згадаеш. Вандруе і не хоча да сваіх вяртацца, Не хоча сыну нават, што жыве, прызнацца, А ўсё кіруе ім. То ў легіён меў планы Яго паслаць… Я гэтым быў засумаваны І ледзь дабіўся згоды, каб застаўся ён тут дом І ажаніўся. Ажаніўся б ён, вядома, Я пару ўжо нагледзеў. У ва ўсёй акрузе Для Падкаморага па знатнасці, заслузе Няма раўні. Старэйшая іх дочка Ганна На выхадзе — прыгожая, з пасагам панна,
Спытаць хацеў я». Талімэна пабялела, Злажыла кнігу, паднялася раптам, села.
«Клянуся мамай, — мовіла, — мой пане браце, Які ж тут сэнс? Дзе ж ваша аб жыцці паняцце? Дык думаеш Тадэвушу стаць дабрадзеем, Зрабіўшы юнака такога грэчкасеем? Завяжаш свет яму, павер, клясці вас будзе! Такія таленты ў сяле зглуміць, у брудзе! Павер, ён здольнае дзіця, як я пазнала, І варта, каб ён свет пабачыў многа-мала. Брат, добра зробіш, як пашлеш яго ў сталіцу, Напрыклад, у Варшаву. Ці мо лепш спыніцца На Пецярбурзе? На зіму туды, быць можа, Ізноў паеду я. Мо ў гэта падарожжа Тадэвуша б паслаць? Я там знаёмствы маю, Уплывы. Гэта ж на карысць было б, я знаю. З маёй падмогай ён прыняты ўсюды будзе, А калі важныя яго пазнаюць людзі, Чын атрымае, ордэн. Ну тады б падацца Мог і ў адстаўку і дамоў сабе вяртацца, Здабыўшы і значэнне, і знаёмства свету. А, брат, як думаеш?» «Яно, у пору гэту, — Сказаў Суддзя, — хлапцу праветрыцца шмат значыць, Паміж людзьмі працерціся і свет пабачыць. Я сам у маладосці выездзіў нямала, Быў у Пятркове, ў Дубне. То за трыбуналам Я палястрантам вандраваў, то зноў па справе Пабыць мне давялося нават і ў Варшаве. І скарыстаў не мала! Дык скажу зараней, Што хлопца выправіў бы ў свет для вандравання, Як шлюць рамесніка, каб практыкі набраўся, Няхай бы ён са светам трохі запазнаўся, А не для ордэнаў і ранг! Прашу прабачыць, Ну што той ордэн царскі ў нас сягоння значыць? Які ж у нас з паноў, ні то пгго каб важнейшых, А толькі так між шляхтай трохі багацейшых Пра гэту дробязь дбае? Але ж у estymie Яны ў людзей, бо мы шануем род і імя, А калі чын, дык земскі, выбарам прызнаны Грамадскім, а не з нечай ласкі дараваны». «Тым лепш, — сказала Талімэна, — дык брат можа Яго як ваяжыра слаць у падарожжа».
«Хацеў,— сказаў Суддзя на гэта ў задуменні, — Ды новыя, сястра, паўсталі затрудненні. Пан Яцак не спускае з-пад апекі сына І мне прыслаў якраз на карак бернардына Рабака. Ён прыбыў з-за Віслы, з-за Варшавы, Прыяцель брата, ведае ўсе нашы справы. Яны рашылі аб Тадэвушавым лёсе І хочуць, каб Тадэвуш ажаніўся з Зосяй, Васпані выхаванкай. Мелі б ва ўладанні, Апроч маёй фартункі, Яцкавы ўкладанні У капіталах. Ваша, ведаеш, што мае Ён капітал, грош не малы ў мяне трымае І можа ім распараджацца. Ваша, зможаш Усё абмеркаваць, ці справе дапаможаш. Іх трэба пазнаёміць. Можа ранавата Для Зосі замуж, ды не шкодзіць гэта сватам. Пара б ужо нам Зосі не трымаць у хаце, Бо, мабыць, вырасла яна ўжо з дзіцяняці».