Пан Тадэвуш, або Апошні наезд у Літве

Так гончых абдурыў: ён хвосцікам мігае
І сэрцы іх абодвух сцёбае, як бічам, —
Сядзелі над талеркамі з тупьш абліччам.
Асэсар меў маўчаць і іншыя прычыны,
Калі сапернікаў разглядваў ля жанчьшы.
К Тадэвушу сядзела Талімэна бокам
Збянтэжанай, не смеўшы змераць хлопца вокам.
Хацела Графа сумнага крыху забавіць,
У гутарку ўцягнуць, настрой яго паправіць,
Бо вельмі кіслы Граф прыбыў з гуляння
Ці, па Тадэвушавай думцы, з падглядання.
На словы Талімэны галаву Граф горда
Падняў, насупіўся, зірнуў варожа, цвёрда
І зараз жа падаўся чым бліжэй да Зосі:
Талеркі ёй мяняе, шклянкі ёй падносіць,
Гаворыць кампліменты, часам скосіць вока,
Паклоніцца, ўсміхнецца і ўздыхне глыбока.
Ды так, што ўсё змагло заўважыць акружэнне,
Што ён хацеў за штосьці помсціць Талімэне,
Бо, павяртаючьгся, быццам ненарокам,
Штораз у бок жанчыны ўзбліскваў грозным вокам.
Не знала Талімэна, што ўсё гэта значыць,
Паціснула плячамі, падумала: дзівачыць.
Пасля і рада нават з ходу спраў такога,
Увагу ўсю сваю звярнула на другога.
Тадэвуш хмурны быў, да ежы неахвочы
І слухаў гутарку, ў талерку ўбіўшы вочы,
Дык лье яму віно, гуторыць, не сціхае.
Ен за руплівасць злы, маўчыць і пазяхае.
Яму не да спадобы (вось дык перамена!),
Што так ахвочая к залётам Талімэна,
Што гэтак выразаны на грудзях глыбока,
Няскромна горс. А вышай прьшадняўшы вока
І зрок хвіліну на яе стрымаўшы твары,
Спалохаўся, бо ўжо глядзеў не цераз мары,
І разгадаў сакрэт, як напускала чары!
Мой Бог! Намаляваная!
Ці там бяліла
Было благое, ці вьшадкам адсланіла
Сапраўдны колер твару — адгадаць не можна
А мо ў Святыні дум ён сам неасцярожна,
Заблізка размаўляючы, абцёр карміны,
Лягчэйшыя за пух на крылцах матыліных?
А дома Талімэна часу мела мала
I, пэўне, ў спешцы твару не падпудравала.
Ля вуснаў асабліва фарба абляцела,
І месцам выступіў смуглявы колер цела.
Адкрыўшы першае знячэўку сфальшыўленне,
Тадэвуш адшукаў і больш іх са здзіўленнем:
Зубоў двух не хапае, на ілбе маршчыны,
О, нават сотні іх на шыі у жанчыны!
Тадэвуш адчуваў, што цалкам непатрэбна
Красу дакладна разглядаць, і што ганебна
Шпіёніць так каханку, і што непрыгожа
Так сэрца адмяніць, ды хто ж з ім зладзіць можа!
Дарма каханне хоча замяніць сумленнем
І адагрэць душу вачэй яе праменнем,
Ды зрок яе, як месяц, свеціць, а не грэе
Глыбінь душы, а толькі звонку прамянее.
Дык дакараў сябе за нораў свой распусны,
Нагнуўся над талеркай і прыкусваў вусны.
А тут слоў некалькі падслухаць давялося,
Дык хочацца пачуць размову Графа з Зосяй.
Дзяўчына, ўбачыўшы, што Граф ёй так заняты,
Перш чырванела і спускала вачаняты,
Пасля смяяцца сталі і ў найлепшай згодзе
Спатканне ўспаміналі нейкае ў гародзе
І нейкі ход па лапухах, кустах, па шкодзе.
Тадэвуш, вушы навастрыўшы што меў сілы,
Лавіў і словы горкія, і зык іх мілы
І страшна мучыўся. Гадзюка гэтак злая
Перш яд з раслін двайным джыгалам выпівае,
Пасля ў клубок саўецца і на сцежцы ляжа,
І ўсім пагражаючы, хто ледзь ступню пакажа.
Так і Тадэвуш, зайздрасці атрутай п’яны,
Стараўся скрыць, які быў злы і ўсхваляваны.
Ў любой кампаніі, няхай хто зазлуецца,
Яго настрой на іншых зараз разальецца.
Стральцы і так маўчалі, рэшта заўважала
Тадэвушаву злосць і галасы зніжала.
Пануры быў таксама сёння Падкаморы
І моўчкі пазіраў са смуткам час каторы
На дочак, што хоць і былі ўжо ў самым цвеце,
З пасагам, першыя паненкі у павеце,
А вось сядзелі моўчкі ў поўным занядбанні.
Таміўся і Суддзя у гэтакім маўчанні.
Аж Войскі ўжо не мог сцярпець. Выдатны лоўчы
Назваў вячэру гэту не людской, а воўчай.
Грачэха на маўчанне слых меў вельмі чуткі,
Сам гаварун і іншых слухаў бы ўсе суткі.
Не дзіва! ўсё жыццё правёўшы ў вандраваннях —
На радах, на наездах ці на паляваннях,
Прывык, каб вечна штось яму гудзела ў вуху,
Калі і сам маўчаў ці біткаю на муху
Замерваўся, ці марыў, прычыніўшы вочы.
Удзень шукаў гаворкі, ноччу быў ахвочы
Малітвы слухаць да пазна, старыя казкі.
Таму вось у яго не мела люлька ласкі,
Як выдумка нямецкая, што чужаземчыць
Народ, бо перш маўчаць навучыць, потым немчыць.