Але Тадэвуш падбягае ўсхваляваны
І кажа: «Ўдзячны я вам, дзядзечка каханы,
Што аб маім вы шчасці гэткі клапатлівы.
Ах, дзядзя! Невымоўна быў бы я шчаслівым,
Каб Зося сёння заручылася са мною,
Каб знаў, што будзе колісь жонкаю маёю,
Але скажу адкрыта: гэтае дзяўчыны
Пакуль што я не варт, на гэта ёсць прычыны…
Больш не пытайце. Зося ж, калі час назначыць
Чакаць, дык можа ўжо мяне другім убачыць,
Мо трохі лепшым буду, больш кахання вартым,
Даб’юся славы мо ў змаганні тым упартым.
Магчыма, хутка вернемся ўсе з вандравання,
Тады прыпомню, дзядзя, ваша абяцанне,
Тады, прыкленчыўшы, зноў Зосю прывітаю,
Застаўшы ж вольнаю, рукі ў яе спытаю.
А зараз жджэ мяне вялікая дарога,
І Зося можа палюбіць яшчэ другога.
Яе я звязваць не хачу, не маю права,
Не заслужыў я гэтага, і ўся тут справа».
Калі ён так з пачуццем гаварыў і з жарам,
Гарэлі шчокі юнака душы пажарам,
Як ягады, ў вачах дзве перлы зіхацелі
І ўніз з блакітных зрэнак хутка паляцелі.
Ды Зося, зацікаўлена, з глыбінь альковы
Сачыла за напрамкам гэтае размовы
І чула, як Тадэвуш проста, ясна, смела
Прызнаўся, што кахае. Сэрца задрыжэла
У яе, як слёзы ўбачыла ў вачах хлапчыны,
Ды зразумець была не ў сілах той прычыны,
З якой ён пакахаў і зараз пакідае.
Куды паедзе? Зося ж тога не жадае!
Вось сёння першы раз пачула нечакана
Вялікую навіну, што была каханай.
Пабегла к хатняму алтарыку святому,
Ўзяла іконку, ладанку — святыню дому.
На тым абразіку — святая Генавэфа,
А ў ладанцы рэліквія свяцейшага Юзэфа,
Апякуна ўсіх тых, хто хоча заручыцца,
І тыя святасці прыносіць у святліцу.
«Вы едзеце, так хутка? Я вам на дарогу
Дам дробны падарунак і перасцярогу:
Каб з гэтаю рэліквіяй не разлучаода,
Таксама і пра Зосю нельга забывацца!
Хай Бог вам у ва ўсім і ўсюды дапаможа
І хутка верне вас дадому з падарожжа».
Галоўку ўгнула, змоўкла і ледзь вачаняты
Самкнула, пырснуў з іх струменьчык слёз багаты.
І стоячы ля мілага ёй чалавека,
Брыльянты слёз губляла Зося з-пад павекаў.
Прыняў Тадэвуш дар, пацалаваў ёй рукі
І мовіў: «Пані! Час ужо настаў разлукі,
Бывай здарова, не забудзь, прашу маліцца
І за мяне!..» На болей слоў не мог здабыцца.
Ды Граф і Талімэна тут, над спадзяванне,
Угледзелі, ўвайшоўшы, гэта развітанне.
Граф быў узрушан, кінуў вокам к Талімэне
І мовіў: «Колькі ж прыгажосці ў гэтай сцэне,
Калі душа байца і маладой дзяўчыны,
Як лодка з караблём развітвацца павінны!
Ніколі сэрца так не можа разгарацца,
Як пад прымусам ад другога адрывацца.
Час, быццам вецер: ён малую свечку здзьмухне,
Але пажар вялікі з ветру не патухне.
Здалёку і ў мяне лепш сэрца разгарыцца.
Я вас сапернікам лічыў, мой пан Сапліца.
Памылка гэта сталася прычынай звады
І змусіла нас ажно ў шпаг шукаць парады.
Памылку бачу: ты ўздыхаў к пастушцы мілай,
А мне вось гэта німфа сэрца паланіла.
Ў крыві варожай хай патонуць гневы нашы,
Не будзем зброі на сябе ўзнімаць бясстрашна,
Няхай жа спрэчкі ў іншым скончацца змаганні:
Ваюйма за трываласць нашу у каханні!
І я, як вы, прадмет пакіну сэрцу мілы.
Спяшаймася на страшны бой і з поўнай сілы
Ваюйма між сабой цярплівасцю і ўвагай,
Ганяйма ворага рукою дужай і адвагай».
І тут жа скіраваў зрок чулы к Талімэне,
Яна ж не знала, што сказаць ад задзіўлення.
«Мой Граф, — сказаў Суддзя, — а вам дык не канечне
І выязджаць. Вы можаце сядзець бяспечна,
Бо ўрад са шляхтай беднай можа распраўляцца,
А вам, пан Граф, зусім няма чаго баяцца —
Знаёмствы маеце і досыць вы багаты,
Каб суд купіць і не папасціся за краты».