Выбрать главу

— Каб рыбу есці, трэба ў рэчку лезці! Тады нашто вам вуды? Можа, уюноў пасвіць ці шчупакоў бараніцца?

— Ды гэта Зуліся, — штурхнуў сястру хлопец.

— Зноў Зуліся! Воўк кожны год ліняе, але нораву не змяняе. Ну, паказвай торбу! Колькі навудзіў?

Васілька паднёс яму ўлоў. Стары крэкнуў:

— Ух, ну нічога. Няхай Зуліся адвязе дахаты, а ты можаш застацца і павудзіць яшчэ. Зуліся, скажаш матцы, што прыеду заўтра ўвечары.

— Дзеду, а можна і мне застацца? — папрасіла дзяўчо.

— Не. Лепш заўтра зранку прыедзь мне падсабіць.

Зуліся надзьмулася, але не стала пярэчыць і накіравалася да табуна, каб злавіць Рукаса.

***

Пыл курэў пад капытамі коней і аблокамі звісаў над зямлёй. Па шляху ехалі два вершнікі. Звярнуўшы з гасцінца, яны з’ехалі на вузейшую сцежку. Яна прывяла да ракі, з зарослымі чаротам і аерам берагамі. Ля вады коні спыніліся, каб здаволіць смагу, а потым праз брод пайшлі ў бок вёскі.

Вершнікі былі апрануты сціпла. Абодва ў шэрых кунтушах, падпярэзаных доўгімі пунсовымі паясамі, а ў іх, каб выглядалі больш шырокімі, было ўкладзена па ручніку. Спераду ж быў прывязаны "гуз", што, нібы бохан хлеба, абвісаў ледзь не да каленаў. Коні пад імі ішлі павольна, цяжка. Відаць, доўгі шлях ім прыйшлося пераадолець.

— Дзе пераночым, браце? — запытаў раптам Няміра. Я ў гэтую вёску ніколі не заязджаў. Чаму не пажадаў застацца ў пана Незабытоўскага, калі прапаноўваў?

— Думаў, што паспеем даехаць да Кулішак. Я заўсёды там спыняюся ў Хмаркоўскіх. Яны старога роду і да таго ж гасцінныя гаспадары. Спынімся тады ў Старым Боры. Тут знаёмы майго дзядзькі жыве.

— Ну, калі так, то я згодны.

Панічы заехалі ў вёску, якую з боку рэчкі не было бачна з-за хмызняку. Хаты стаялі насупраць адна адной, выходзячы пасадам да ракі, але тут, на ўскрайку, гэты парадак збіваўся, і астатнія вокнамі глядзелі на лес. Нікога не было на вуліцы, толькі з аднаго двара выйшла жанчына і накіравалася да студні. Пакуль яна набірала ваду, Феліцыян пад’ехаў бліжэй.

— Пані, дзе тут двор Тараса Валашэвіча?

Цётка Адарка ўважліва паглядзела на шляхціца.

— Нашто вам?

— Спынімся на два дні ў яго. Нам пан Незабытоўскі параіў сюды заехаць.

— Гэта мой бацька.

Жанчына ўздыхнула, падхапіла вядро і пайшла да брам.

— Ідзіце за мной. Бацька сёння не вернецца: паехаў на выган.

— Дазвольце толькі, цётка, нам не ў хаце, а ў садзе заначаваць. Ноч цёплая, у пуні не змерзнем.

— Як паніч сабе хоча. Зараз прынясу чаго пасцяліць.

На двары было хораша, свежа. Прыемна дыхалася лясным паветрам, да якога далучаўся водар кветак, сярод якіх у траве гучна стракаталі конікі. Вецер асця­рожна дакранаўся да лісточкаў бяроз, ашчадна гладзіў кветкі ільвінага зеву, якія жоўтым дываном густа раслі перад брамамі. Недзе выў сабака, чуўся стук дзятла, і сэрца прасілася ператварыцца ў апошні промень сонца, каб яшчэ раз перад захадам убачыць хараство наваколля, што тапілася ў чырвані. Маладыя шляхціцы пайшлі ў сад.

— У пуні яму захацелася! — прабурчаў Якаў. — Дурань! Яснавяльможны будзе спаць у пуні! Дзе твая годнасць? Мала таго, што едзем у такім адзенні, як апошнія халопы, дык і тут ты не па-людску робіш. За намі не сочаць, і я лічу, што не трэба больш прыкідвацца!

Ён сарваў з галіны яблык, укусіў і адразу выплюнуў:

— Фу, кіслоцце адно! Аж у роце расце.

Сябра ўсміхнуўся, падышоў да іншага дрэва і падняў ападак.

— Хіба такія цяпер рвуць? На, вось гэты пакаштуй.

Якаў з недаверам паглядзеў на пагрызены восамі ападак, але адкусіў і ажно чмякнуў:

— Салодкае!

— Канечне. Тыя плады, што птушкі і восы ядуць, заўсёды смачныя.

Пуня стаяла за хлявом, напалову запоўненая сенам. Хлопцы пераглянуліся і абодва з разбегу заскочылі туды. Яны закапаліся ў мяккае сена і так ляжалі доўга. Пахла полем і кветкамі, а яшчэ пылам і дурнап’янам. Якаў прыціх і ўтаропіўся ў зорнае неба.

— Глядзі, Феліцыян, зоркі, як раскіданае зерне. Вунь тую я б хацеў падарыць сабе.

— Нашто?

— Ат, была б замест ліхтара.

— Дурань. Калі б не маніў, то ўсё праўда была б.

Якаў перакульнуўся на другі бок і паглядзеў на неба, туды, дзе ззяла адзінокая зорка.

— А што там за самая яркая?

— Мілавіца. Так нашы халопы зорку Венеру называюць.

— Прыгожа, мне нават так больш падабаецца. Глядзі, які месяц ладны сёння!

Феліцыян усміхнуўся:

— Мне дзядзька жарт пра яго распавёў. Кажа, бачыў, як каля дзвярэй карчмы п’яненькі цыган ляжаў і на месяц лаяўся: "Дарма ў Бога хлеб ясі! Свеціш, але не грэеш!"

— Што-што, а ў карчму мне ўжо не трапіць, — уздыхнуў Якаў і пацёр бок, які не пакідаў балець.