— Не кажы! Ды тут такая справа. Учора яшчэ пісаў да аднаго "мой ласкавы", а сёння "братку", бо той раптам з плебея яснавяльможным стаў.
Феліцыян кіўнуў:
— Сказаў, як звязаў! Такі ўжо час. Давялося некалі чуць пра Багуслава Радзівіла? Дык той, маючы да будучага маршалка Трыбунала, але не ведаючы, хто будзе выбраны, паслаў агента з двума лістамі. Адзін з братэрскім тытулам, другі — з прыяцельскім. Наказаў жа так: "Глядзі! Калі хто роўны мне будзе, ці з каралём звязаны, то аддасі першы канверт. Калі паніч які — то таму і другога хопіць!"
— Бач ты! Выкруціўся, гад печаны!
— Я і не здзівіўся. Зараз наогул — шляхціц без тытулу, як сабака без хваста.
— А то не! Нават сыноў саноўнікаў вітаюць па званню бацькі, а ўнукі не грэбуюць тытуламі дзядоў!
— Хамы! Тыя іх у бітве здабывалі, а тут нейкі вісус для ўласнай пыхі. Цяпер за грошы, прычым і не такія вялікія, не толькі тытул стольніка, падчашага ці падстоліча, але і мечніка са скарбнікам набыць можна. Давай, братку, лепш пра што больш прыемнае пагаворым.
— Маеш рацыю. Мне вось хутка адзін татарын павінен кабылку прывесці!
— Парода?
— Ахалтэкінская.
— Ух! Шыкуеш!
— Але. З блакітнымі вачыма, далікатная, ды рэзвая. А тэмперамент — агонь! Калі ўбачыў яе, то адразу думкай каб купіць загарэўся.
— Гавораць, імчаць яны хутчэй за сокала.
— Праўда. А яшчэ верныя, як сабакі.
Завіша задаволена ўсміхнуўся.
— Дарэчы, добра, што загаварыў пра сокалаў. Хачу падарыць табе, сябра, дрэмлюга.
— Шчодры падарунак, браце.
— Для цябе нічога не шкада. Пайшлі, пакажу табе яго, ды адначасова паглядзіш збраёўню.
Ён падхапіў Офенберга пад руку і павёў у наступны пакой.
***
Над бездапаможнай зямлёй схілілася залітае чырвонаю юхаю неба. Стомленае сонца вісела над лесам. Яго косы з вялікай неахвотай падалі на ссохлую траву, верхаліны дрэў і адлюстроўваліся ў брудна-жоўтым шкле рачной плыні. З ёй перашэптваўся чарот, а пасля абвяшчаў усе таямніцы наваколлю, на што раззлаваныя хвалі круцілі віры, але не паспявалі адпомсціць і разбіваліся аб бераг пенай.
На лузе паміж лесам і рачулкай ляжаў юнак. Недалёка скуб траву конь і стрыг вушамі, нецярпліва пазіраючы час ад часу на гаспадара, але чалавек, паяднаўшыся духам з прыродай, не звяртаў ні на што ўвагі. Рукі Офенберга былі раскінуты ў бакі, спіна адчувала мяккую траву, а пальцы ног, вызваленыя ад скураных ботаў, казытаў вецер. Слабасць разлілася па ўсім яго целе, але праз некаторы час адпусціла.
Над ім плылі кліны гусей, самотна кірхалі і знікалі ў далячыні. "Не сядзіцца ім нешта, — падумаў ён. — Навошта так рана? Здраднікі! Маглі б застацца яшчэ крыху". Феліцыян паспрабаваў падняцца, але не змог і паваліўся на траву, згубіўшы прытомнасць.
Прачнуўся ён ад праніклівых павеваў ветру. Цемра авалодала наваколлем, а чорныя хмары вірыліся на небасхіле. Неба падзялілася на дзве паловы: чырвоную і чорна-шэрую, і першай імкліва меншала. Вецер падымаў пыл, кідаўся ў розныя бакі і выў. Да яго падышоў Парбус, вільнуў хвастом і пачаў лізаць твар.
— Добра, Парбус, рушым.
Праз якую гадзіну яны пад’ехалі да Нясвіжа, і Феліцыян цяпер стрымліваў рысака, шукаючы сярод камянічак карчму. Праехаўшы колькі, ён нарэшце ўбачыў адну, саскочыў і пачаў грукаць у дзверы.
Адчынілі не адразу. Карчмар стаяў з каганцом у руках і лыпаў вачыма, чакаючы, што скажа шляхціц.
— Чаго стаіш?! — гаркнуў Феліцыян. — Дай прайсці! Чаму так рана зачыняеш?
— То ж у такое надвор’е ніхто і не прыйдзе, — пачаў апраўдвацца бядак.
— Скажы жонцы, каб ставіла на стол.
— Адзін я.
— То сам.
Гаспадар знік, а паніч усеўся на лаву і стаў чакаць. Праз некалькі хвілін ён прыцёг бутлю медавухі і вяндліну. Шляхціц задаволена рохкнуў і накінуўся на паедак. Карчмар паглядзеў на яго, пасля некуды выйшаў і вярнуўся з боханам хлеба і кіўбасамі. Офенберг кінуў кавалак мяса сабаку і паглядзеў на гаспадара.
— Напаі майго каня і дай яму аўса.
— Ужо зрабіў.
— Ух, шухрай! — здзівіўся шляхціц.
— Люблю, каб быў парадак, — адказаў карчмар.
— Як тваё імя?
— Пётр.
— А гаспадыня дзе?
— Памерла. Тры зімы мінула.
— Дык жа чаго кукуеш? Узяў бы сабе маладуху.
— Не хачу. Чорт з гэтымі бабамі! І без іх дрэнна, а з імі яшчэ горш.
Шляхціц засмяяўся і зноў запытаў:
— Што мне раскажаш пра Радзівіла?
Пётр насцярожана зірнуў на яго.
— О, мой пане, ён цяпер у Альбе.
— А гэта далёка адсюль?
— Няўжо паночак не ведае Альбу? Адкуль жа ты такі? Там уся банда сядзіць цяпер.
— Не прыедуць сюды?