— Добры дзень, шаноўная пані.
Перад ёй стаяў юнак з брудна-зялёнымі вачыма і тонкімі, сціснутымі ў адну лінію, вуснамі. У руках ён трымаў звязку кніг і глобус. Катажына змерыла яго поглядам і ўсміхнулася. Яна прыгадала, што муж якраз гаварыў пра гувернанта і будучае навучанне сына. Значыць, гэта і ёсць настаўнік для Глеба? Яна нават зазлавала, бо цяпер пад яе наглядам было яшчэ адно дзіця. Чаму ж ён навучыць... Хіба толькі гаварыць... Яна зноў уважліва агледзела гувернанта. Ад гэтага позірку малады чалавек сумеўся і апусціў вочы.
— Дзень добры, — прамовіла нарэшце гаспадыня. — Я правільна разумею — вы Мікалай Стракоўскі?
— Яснавяльможная панна не памыляецца. Я буду настаўнікам...
— Спадзяюся, ваш узрост гэтаму не перашкодзіць, — перапыніла яна.
Вымавіўшы гэтыя словы, яна пакрочыла далей. Мікалай яшчэ больш папун-
савеў і пайшоў за служкам. Праз хвіліну ён азірнуўся і выпусціў з рук глобус, які з грукатам паляцеў уніз. Малады чалавек войкнуў і кінуўся за ім, але на апошняй прыступцы не ўтрымаўся ды сам бразнуўся на падлогу. Служка, які назіраў усё, плюнуў і пачаў падымацца, а юнак, схапіўшы глобус, пабег следам.
Катажына спяшалася ў свой кабінет. Думкі былі заняты гаспадаркай. Падчас вандровак Станіслава яна была вымушана займацца хатнімі справамі і па сутнасці трымала маёнтак на сваіх плячах. Не паспела яна ўладкавацца ў крэсле, як дзверы адчыніла Глэся, каб паведаміць, што да яе прыехала Багдана.
— Няхай ідзе сюды, — адказала пані і прыплюшчыла вочы.
Пасля вяселля Багдана часта заязджала да сяброўкі. Яе аддалі замуж дзесьці праз месяц пасля вяселля Катажыны. Шляхціц Заброўскі, нарачоны дзяўчыны, быў добрым чалавекам, але занадта старым для маладой панны. Яна, даведаўшыся пра такую партыю, хацела пайсці ў манастыр, ды пабаялася засмуціць бацьку, таму змірылася з яго выбарам.
— Ведаеш, што я табе зараз распавяду? — крыкнула Багданіца, калі ўляцела ў пакой і спынілася перад Катажынай.
— Чакаю, калі пачнеш.
— Паны Забалоцкія на балі ў пана Скірмунта пабіліся!
— Яны заўсёды б’юцца.
— Ды не, на гэты раз моцна. Пан Мнішак шабляй пану Тамашу руку пасек, а пасля, як убачыў кроў, адразу цвярозым стаў і ад жаху пад спадніцу пані Залескай схаваўся. Іншыя панны, пашкадаваўшы небараку, абступілі яе і не далі яснавяльможным пакараць гэтага злодзея.
Катажына пырснула ад смеху.
— Я казала, што гэтыя спадніцы з рагоўкамі толькі дзеля такога і служаць. Крэпасць для баязліўцаў!
— Табе смешна, а я ледзь Богу душу не ад дал а. Паны пасля напіліся і паміж сабой пачалі біцца. Павярнулі сталы, скінулі посуд і абрусы, а гаспадар ад крыўды сам на іх з шабляй паляцеў, ды яго звязалі і кінулі ў кут, каб сядзеў ціха.
— А ты стаяла і чакала? Трэба было ўцякаць.
— Паны дзверы зачынілі, каб ніхто не збег. Пані Альжбэта ў непрытомнасці была, пакуль усё не скончылася.
Яна села на ложак і выставіла нагу.
— Мне мой Альберцік чаравічкі падарыў замшавыя, са спражкамі і маленькімі агатамі на носіку і пятцы. Ніхто такіх не мае!
— Вой, а што на шыі ў цябе?
— Перлавыя пацеркі! Былі яшчэ срэбныя спражкі пры падвязках, ды пан Ян быў такім добрым кавалерам, калі я сумавала на мінулым балі ў паноў Старжынскіх, што я падарыла іх яму. Так ён не забудзе ні той баль, ні мяне. Ведаеш, пан Ян абяцаў, што прышпіліць гэтыя спражкі на сваю вупраж!
— У пана Яна, акрамя тваіх, яшчэ колькі вісіць!
— Нічога, мае будуць найлепшыя! А ты як?
— Заўчора з Альжбэтай бачылася.
— У мяне таксама мазалі на вачах ад яе. Чым на гэты раз хвалілася?
— Прыносіла галандскія бялілы, дала мне скрыначку.
— Пакажы. Я ў Альберціка таксама іх прасіла заказаць, ды яшчэ ваду пахучую, але вось не прывезлі.
Катажына дастала скрыначку з бяліламі. Багдана ўсунула ў яе палец і мазанула сабе твар. Пасля павярнулася да люстэрка.
— Гэтыя нават лепшыя, чым у Гражыны! Трэба будзе выпытаць у Альжбэты, дзе яна замаўляла. Ад гэтых такая далікатная бледнасць твару! Дарэчы, пасля можна блакітным пазначыць жылкі, бровы падвесці і наклеіць мушку. Я на прыёме ва Уняхоўскіх такую штуку з кавалачка шоўку зрабіла, дык пан Яцак усё ніяк не мог адчапіцца, залёты строіў і маю мушку хваліў.
— Пан Яцак бабздыр, якіх свет не бачыў.
— Ведаю, ды толькі гэты бабздыр мяне на танцы і запрашаў. Скакалі з ім мазурку, пасля ў паланэзе кружыліся. Ой, як прыгадаю, дык сэрца б’ецца мацней. Пан Захвоцкі за паннай Гертрудай плёўся, як на цапе, а ў цёмным куце пацалаваў! Кажуць, у іх усё дамоўлена, але бацькоў баяцца.
Яна пачала накручваць валасы на палец.