— Бэйбусам вырас, а розуму не вынес. Значыць, не тваім зубам гэта кусаць.
Ён пакруціў посуд у руках і працягнуў Феліцыяну.
— А ты хочаш паспрабаваць?
— Можна, — адказаў юнак з гарэзлівай усмешкай.
Спачатку ён затыркнуў адным пальцам патаемную адтуліну і паглядзеў на пана Яна. Сустрэўшы яго паблажлівы позірк, паніч, не нахіляючы келіха, узяў у рот носік і пачаў уцягваць у сябе. Стэфан назіраў, як сябра спачатку высмактаў паветра, пасля чаго віно па канале ў ручцы паднялося да канала ў веньчыку ў рот Феліцыяну. Выпіўшы ўсё, той выцер вусны і падаў келіх задаволенаму гаспадару.
— Смачнае віно ў вас, дзядзька.
— А то! Ты яшчэ не ведаеш, што нас чакае на вячэру!
Стэфан запыхцеў і разгублена стаў пазіраць то на бацьку, а то на сябра.
— Чаго цябе чэрці дрэнчаць! — кпіў з яго той.
— Феліцыян, калі сябра мне, скажы, што ведаў... — пачаў слёзна прасіць юнак.
Офенберг кіўнуў галавой.
— Безумоўна.
— Вось! Я зноў у дурнях! — засмуціўся той. — Пойдзем ужо лепш да стала.
На стале на блакітным абрусе стаяў посуд з цудоўнай слуцкай гліны, белай, як
парцаляна. Пададзена было на чатыры асобы, і гэта трохі здзівіла юнакоў. Чацвёрты госць быў, відаць па ўсім, важнай птушкай, бо толькі каля яго талеркі і талеркі гаспадара былі пакладзены срэбныя лыжкі. Настаўлена было, як той казаў, і смажанага, і варанага, і так кускамі... Боршч літоўскі з яйкам і вяршкамі, які, меркавалі, мог нават лячыць ад гарачкі і спатольваў смагу пасля перапою, верашчака з соўсам, шчупак з шафранам, квашаная капуста, а на салодкае — пірагі — усё нейкім дзівам змясцілася на адным стале.
У панічоў аж дых заняло, але раптам яны заўважылі, што каля вакна нехта стаіць. Было бачна, госць даўно назірае за імі і, хутчэй за ўсё, паспеў зрабіць для сябе некаторыя высновы. Учэпістым праніклівым позіркам незнаёмец змераў прысутных і задаволена пасміхнуўся. Тое надта не спадабалася Стэфану, які адразу насцярожыўся і адчуў нейкае пачуццё варожасці. Госць быў невысокага росту, хударлявы але каржакаваты.
— Пан Дзмітры... — пачаў гаспадар.
— Князь, — суха абарваў госць.
Усевіч наліўся чырванню, паклаў руку на эфес шаблі, але стрымаў сябе і паўтарыў.
— Князь Дзмітры Стральцоў. Спадзяюся, вы не доўга чакалі. Гэта мой сын Стэфан і пан Офенберг.
Князь выціснуў з сябе ўсмешку і схіліў галаву ў знак пашаны. Паны адказалі тым жа.
— Я магу дараваць вам гэта як гаспадару.
У голасе праскоквалі ноткі самазакаханасці і пачуцця ўласнай перавагі, якія, між тым, менавіта ад яго пачуць было больш чым звычайна. Здавалася, што калі б ён не сказаў так, то гэта быў бы не поўны вобраз пасла. "Фу ты, чорт, — падумаў малодшы Усевіч. — Певень са шпорамі, але жыццё ўсім рогі абломвае".
Ён паглядзеў на бацьку і здагадаўся, што той таксама ледзь стрымлівае сябе, бо такі канцэрт ён мусіў назіраць на працягу трох дзён.
— Ну, госці дарагія, частуйцеся, — паклікаў гаспадар. — Што Бог даў.
***
Нягледзячы на празмерную асцярожнасць і пыхлівасць, князь быў добрым, уважлівым суразмоўцам. Яго ганарлівасць, а таксама залішняя пагарда ўсім не змаглі пераўзысці ўнутранае прыцягненне і таямнічае святло, якое ішло ад гэтага чалавека. Нават калі ён моршчыўся ад грубых слоў Стэфана або занадта нахабна паглядаў на пана Яна, яго шэрыя вочы цікавалі за кожным рухам. Немагчыма здагадацца, якія думкі круціліся ў яго галаве.
Феліцыян не мог зразумець, адкуль у яго бярэцца пачуццё прыхільнасці да госця. Відаць было, што і старога Усевіча зачапіў ганарлівы расеец. Але пан у глыбіні душы змагаўся з прыязнасцю да Стральцова і адначасова ненавідзеў госця з-за яго пасады, якая азначала не толькі прысутнасць у доме небяспекі.
Яшчэ з часоў Крывавага Патопу, калі так жорстка сутыкнуліся інтарэсы дзвюх суседак, гэтая вайна моцна паўплывала на адносіны Княства з Масковіяй. Але, адчуўшы на ўласнай скуры паборы на ўтрыманне войска, гвалт з боку як шведскіх, так і расейскіх жаўнераў, народ, пачухаўшы за вухам, зразумеў нарэшце, што было сапраўднай прычынай жадання імператара мець пры сабе падтрымку Рэчы Паспалітай. Менавіта з-за гэтага, хоць і ведаў — дурнота, пан Усевіч ненавідзеў усё, што было звязана з імперыяй.
— Князь, — нарэшце загаварыў ён з паслом, — а вы ведаеце, як ваша імя гучыць па-тутэйшаму?
Стральцоў насцярожыўся.
— Безумоўна, — суха адказаў ён. — Зміцер.
Усевіч кіўнуў.
— Віншую, добра ведаеце нашу мову.
— Гэта адна з асаблівасцей маёй працы, пан. І прашу заўважыць: мне больш імпануе, як клічуць мяне мае родныя, а не тутэйшы люд. Гэтак гучыць больш велічна, адпаведна пасадзе, якую займаю. Я маю рацыю, пан?