… Kaj iun belan, printempan tagon, antaŭtagmeze ĉirkaŭ je la dekunua horo, sinjoro elpasis el la alvena flanko de la Orienta stacidomo kaj ekiris sur la placo Baross, al la strato Rákóczi. Li turniĝadis emociite, plej volonte li estus ĵetinta sian ĉapelon alten, kriante: Hura! Li estas hejme! Li ŝatintus karesi la konatajn domojn, brakumi la nekonatajn piedirantojn, sed ĉar tiu sinjoro atribuis gravan signifon al tio, ke liaj homkunuloj ne konsideru lin cerbmalsanulo, li do nur iris, silente kaj turniĝis en la straton Rottenbiller. Ĝi okazis tiel, ĝi ne estis fabelo, mi havis tridek unu jarojn, kaj estis printempo. Kompreneble tuj, preskaŭ inkognite, kiel mi alvenis, mi pilgrimis al la gimnazio. Ĉio estis sur sia loko: papervendejo, la drinkejo kaj vid-al-vide la konstruaĵo de la lernejo, kvazaŭ uinformigite inter la aliaj domoj, kun sia enkonstruita, oficiala karaktero, nur el la duaetaĝa fenestro ne elrigardis mia pala infanvizaĝo, kiel kelkfoje mi gapis malsupren al la strato. Tie diris mia klasestro iun tagon, restu starantaj, knaboj, hodiaŭ mi informas vin pri ĝoja afero, niaj venkintaj trupoj okupis Belgradon… Mi promenis ĝis la Urba Parko, kie du flugilaj, ercaj bestoj gardas, kiel cerberoj vid-al-vide al la sanatorio, ĝuste tiel, kiam mi vizitadis ĉi tien en la “arbaretan rondon” ludi eliminan ludon. Oni vendis ĉi tie krescentegojn kaj ĉiuspecajn, kolorajn trinkaĵojn…
Mi iris hejmen. La malnovaj ĉambroj, la malnovaj vizaĝoj ankoraŭ eksonigis kelkajn polvokovritajn melodiojn sur la muzikilo de la memoro. Kortuŝita, blankahara homo: mia patro, infano, adoleskiĝinta fianĉino: mia fratineto, mia plej nova parenco: la fianĉo kaj antaŭ ĉio el la revema rigardo de mia patro, el la mebloj, el la aero de la loĝejo, memoro de mortinta, sankta virino: la forsoninta voĉo, la iama humila irmaniero de mia patrino, vivas eĉ nun inter ni, kun ni, kvazaŭ ŝi ne estus forpasinta, ankaŭ ŝi, kiel tiom da aferoj de tiam, estas belaj, bonaj kaj veraj… La cetaraj estis konfuzaj, lacigaj kaj malbongustaj. Artista klubo “Nesto”, teatro Komedio, hotelo Hungario, la drivo kaptis min, kaj ĝi ne plu forlasis min. La bonaj amikoj, pri kiuj mi neniel memoris, kaj grandsinjoroj, kiuj nepre memoris min, ekscelencoj, kiuj nomis min “fraĉjo”, kelneroj, kiuj titolis min ekscelenco. Kie ajn mi estis, iu ĉiam flankentiris min en iun angulon kaj diris bonegajn ideojn, kiuj en Budapeŝto ne estas efektivigeblaj, sed en Parizo tiuj estus grandiozaj… Ili ĉiuj estas nervozaj fantaziuloj, dronantaj homoj kun maltrankvilaj okuloj, miaj oreloj, kapo kaj koro ekdoloris pro ili…
Poste mi renkontis ŝian sinjorinan moŝton en la strato Váci, nome sinjorinon Bárdi. Mi ĵuras, ke mi ne serĉis la renkontiĝon kun ŝi, mia komplico, la hazardo volis tion, kaj mi iris apud ŝi, mi akompanis ŝin ĝentile, konversaciante, pro kiu mi prenis dudek gramojn da aspirino en Városmajor, kaj nun ni iras ĉi tie, kaj kia printempo estas! Ŝi rakontas, ke ili vivas bone, sed Dio scias… Ŝia fileto havas du jarojn, kaj se ni jam renkontiĝis, ŝi diras sincere: ke ŝi imagis ĝi ne tiel. Ŝi rigardis malproksimen super la statuon de Verbőczy, kaj ĉe la hungara placo Sankta Marko, antaŭ la preĝejo de la frankciskanoj densa kolombo-svarmo paŝetadis sur la asfalto. Oni sonorigis. Kio estas al mi? Mi prosperas… Nu… Dio mia: oni multe troigas… Mi havas bonan salajron, mi povas diri nur tion. Mi fianĉiĝis al bulgara studentinon pri medicino, baldaŭ ni geedziĝos, ni loĝos en Auteilly, kaj mi kisas viajn manojn…
– Mia juna frato estas en Parizo. Ĉu eble vi povus fari ion por li?
– Volonte. Li vizitu min… – Eklevinte mian ĉapelon, mi ekiris facilmove sur la strato Ludoviko Kossuth. Knabineto vendis violojn, mi aĉetis ĉiujn de ŝi, kaj mi portis tiujn al mia patrino en la tombejon, estanta en la urboparto Rákos.
La unua surprizo trafis min en mia loĝejo, troviĝanta en la stato Antine. La lakeo raportis malgaje, ke sinjoro Siro en la frumatenaj horoj suprenis sian rajdpantalonon, kraditan blanke-nigre, li renversis ĉion en la loĝejo, ĝis li trovis sian bastonon kaj foriris. Li lasis leteron sur la tablo: “Negro estas fia ulaĉo, kaj vi estas lia amiko. La mono tre ebriigis vin. Mi vojaĝos al Londono, kaj notu bone, ke mi ne estas fotografisto, sed Ludoviko Siro, la poeto.”
Mi malgajiĝis. Fine ja estis antaŭvidebla, ke la normala laboro, kaj la konstanta loĝejo estas peza ŝarĝo por la nomada naturo de Ludoviko Siro, tamen ĉagrenis min, ke mi ne povas subteni ĝuste tiujn per miaj abundaj monrimedoj, kiujn mi pleje ŝatatintus helpi. Ekzemple la juna frato de la sinjorina moŝto, kiu cetere estas simpatia, sed por mi indiferenta, fremda homo, vere vizitis min. Dunginte lin, mi akiris por li dokumentojn, kaj li atingis bonan postenon ĉe la ĵurnalo dum mallonga tempo per sia diligentemo, delikata maniero, dume la kompatida Ludoviko, kiu estis mia amiko, certe vagadis malsate en sia karakteriza pantalono, kun la vulpokapta bastono en la azilejoj de Anglio. Mi iris al Nedda malbonhumore, preskaŭ sentante, ke nek tie atendos min agrabla akcepto. Mi vidis jam dum la enpaŝo, ke estas problemo. Ŝi sidis ĉe la tablo, fiksrigardis antaŭ sin serioze, kaj la densaj fumnuboj, ŝvebantaj en la ĉambro pruvis, ke ŝi cigaredis longe kaj multe ĉi tie, sola. Laŭkutime mi kuŝiĝis sur la divanon malesperiĝinte. Baldaŭ ŝi ekparolis:
– Hieraŭ mi vizitis la redaktoron…
La sango glaciiĝis en miaj vejnoj.
– Mi interesiĝis, kiam oni publikigos miajn akceptitajn artikolojn. Imagu… Serĉinte tiujn, oni respondis, ke miaj artikoloj ja alvenis, sed ili… foĵetis… kun tiuj de la nepublikigeblaj! – Ŝi diris tion pene kaj rigardis sur min timiĝinte, kvazaŭ ŝi atendus la solvon de mi.
– Certe ĝi estas ia eraro… – mi balbutaĉis.
Fariĝis silento. Ŝi pensadis, enspiris la fumon profunde kaj diris mediteme:
– Ĉu vi aŭdis, ke Vlasta fuĝis?
Miaj manoj pugniĝis, ĉar mi sentis, kion ŝi pensas, kaj preskaŭ paroksismo de kolero kaptis min.
– Tiu fripono, tiu ĉarlatano certe estas freneza, se li povis transsavi sian haŭton ien en Afrikon. – Nedda respondis nenion. Ŝia stranga, revema rigardo direktiĝis de sur la ardaĵo de la cigaredo al la perpendikle leviĝanta, maldika fumkoloneto. Estis videbla sur ŝi, ke ŝia cerbo, inklina la fantaziado jam dronis kun melankolio en tiu esperplena ideo, kaj ŝi tute ne aŭdis tion, kion mi diris:
La trian tagon ŝi ricevis la sekvan leteron:
“Fraŭlino!
Mi eksciis, ke antaŭ nelonge vi vizitis la redektejon, kaj mi opinias verŝajna, ke surprizis vin la informo, ricevita pri viaj manuskriptoj. Por ne starigi vin antaŭ mistikojn, mi sciigas vin pri la sekvaj aferoj: mi estas ĉeffunkciulo ĉe la ĵurnalo, sed kontraŭ mia konvinkiĝo, pro financaj kaŭzoj mi entreprenis tiun postenon. Viaj artikoloj hazarde trafis en miajn manojn, kiuj ne akordas kun la pensmaniero de la ĵurnalo, sed tiuj koincidas kun mia opinio. Mi kolektis ĉiujn viajn artikolojn, ĉar mi estas konvinkiĝinta pri tio, ke ni havos okazon puglikigi tiujn. Mi trovis komprenebla pagi la honorarion al vi.
Via sincera estimanto.”
Tio trankviligis ŝin, sed ŝi ne plu sendis aliajn manuskriptojn.
Waterloo
Eble mi tute ne devas mencii, ke la miskomprenoj, kaŭzitaj de la strangaj hazardoj de la sorto, kiuj disigis Ŝebaon kaj lian malnovan amantinon, nomatan Anna, tiuj iom post iom klariĝis, kaj la du artistoj geedziĝis. Ili luis vilaon en Versajlo, kaj Zombori estis la konstanta loĝanto de la gastoĉambro. Ŝebao skribis sian unuan grandan verkon tie, kiun li filmigis kun la mondfama ĉefreĝisoro, Zombori kaj Anna estis la ĉefroluloj. Anna estis belega virino. Dum la somera sezono ŝi havis bronzkoloran hararon, ŝi dungis masaĝiston, kosmetikistinon, boks-trejniston kaj psikoanaliziston. Zombori, la iama ĉefreprezentanto de la moderna pentroarto, lernis kanti kaj danci. Tiel okazis la idilia vivo en Versaljo, bedaŭrinde, inter la tre malmultenombraj, sukcesintaj membroj de la mizer-taĉmento. Ankaŭ mi mem ofte partoprenis tiujn amuziĝojn, kie ĉiam troviĝis kelkaj budapeŝtaj gastoj, redaktoroj, aktoroj, bankieroj, pentroartisto, kiam ili vizitis Parizon, ili kunportis la plej agrablajn travivaĵojn el la vilao de Versajlo. La nomon de la vilao propagandis unumetrojn grandaj, neonaj literoj super la enirejo: “VILAO ANNA.” Ni havis gramofondiskojn, kaj grandagan radioaparaton, per kiu ni povis kapti ciganmuzikon el Budapeŝto, kaj la ciganorkestro de la hotelo Hungario de apud la bordo de Danubo akompanis Anna-n, kiu kantis la kanton “Ruĝa roza, blanka rozo” per sia varma, alda voĉo en Versajlo. Trinkinte glason da vino, tuj kaptis ni nostalgio pri niaj hejmaj travivaĵoj, pri Budapeŝto, pri Hungario, ni rankontis historiojn, ni kantis aŭ sidis malgaje, kubutante dum longa silentado super nia hejmsopiro. Ĉar vane… Tamen estus pli bone prosperi hejme… Baldaŭ komenciĝis ĉiuspecaj kolero kaj kverelado. Ŝebao volis mortigi sin kaj Anna-n pro io. Kio okazis efektive, tio neniam diskoniĝis, la senpera medio sciis nur tion, ke Ŝebao atakis la hejmenvenintan Zombori-on, li svingadis en sia mano multkilograman, bronzan objekton, kiel tomahaŭkon kaj kriis tion, ke li rompos la trunkon de sia fia amiko. Bonŝance la masaĝisto intervenis ĝustatempe, kaj li malhelpis, ke la bele prosperanta kariero rompiĝu. Anna eĉ tiun tagon forlasis la vilaon, ankaŭ Zombori, kaj Ŝabeo diris al mi, ke baldaŭ li mortpafos lin sur la strato. “Vi devas skribi tion”, mi proponis al li, kaj li skribis ĝin. Oni faris bonegan filmon el tio, kiel ĝenerale el ĉio, kio okazis al ili kaj en ili, iliaj animo kaj larmoj; la pentrita realaĵo absorbis tiujn eterne, entute, ĝis fine ilia vivo jam tute ne havis vere grandajn travivaĵojn kaj okazaĵojn. Kiam Zombori ekkoleris, li ĵetis preterkuran rigardon al la spegulo, ĉu li ne faras tion malbone, kiam Ŝebao estis malfeliĉa, bona temo venis en lian kapon pri ĝi. La fino de la intermezo estis tio, ke Ŝebao malkonstruigis la slogantabulon, kaj super la vilao ekbrilis la nova teksto: MI FORLASAS VIN. Tiam okazis la doktoriĝo de Nedda. Jam tre turmentis min, ke mi vivis en Parizo, kiel mia propra sozio. Mi angoris konstante, ke iu rekonos min. Tiel mi iris al la bankedo post la doktoriĝo de Nedda, timante mian senmaskigon, bonŝance la malmultenombra societo konsistis el novbakitaj kuracistoj, kies plimulto vivis izolitan, nomadan vivon en la kvartalo Latina, kiu urboparto ĝuste tial estas mondfama en Parizo, ĉar tie la okazaĵoj postrestas minimume cent kvindek jarojn de la nuno. Nedda trinkis kelkajn glasojn da vino, pro kio ŝi ruĝiĝis. Ŝi estis tiel bela, ke mi sentis interne sangoperdi malrapide, dum mi rigardis ŝin. Ni iris kune hejmen, tra senhomaj, mallarĝaj stratoj, en stelplena nokto. Mi dicidis paŝi sur malpermesitan vojon. Mi komenci singarde paroli pri mi, pri miaj infanaĝo, ambicioj, post mallonga paŭzo mi daŭrigis: