Гофман выразна бачыў — яна адразу заўважыла, хто пазірае з сяней, выдатна разумее, што робіцца ў яго на душы, аднак не павяла і брывом, а з той жа мацярынскай клапатлівасцю рабіла вучню заўва-гу. Ён падумаў: у немкі сардэчнасць была б службістай, па абавязку, і засумаваў менавіта па такой — цёплай, натуральнай, чалавечай.
Зноў агарнула немца збянтэжанасць, падумалася — покуль сюды ішоў, напэўна, сачылі дзесяткі пар цікаўных вачэй за кожным яго крокам. Ад агалёнага намеру немцу зрабілася няёмка. Пару хвілін ён патаптаўся ў сенцах, праверыў пазногцем, ці шчыльна сядзіць шкло ў шыбіне, і пашукаў на падаконніку вазон.
Кветкі ад холаду паморшчыліся, сталі падобны на макаўкі.
Немец заглянуў у скрыню, куды ўчора паставіў адрамантаваную машыну «Зінгер». Пуста. Настаўніца вечарам забрала ў зямлянку,— адразу яму пацяплела на сэрцы. Пару хвілін паназіраў яшчэ за класам і асцярожна павярнуў. У сенцах пачуў — нехта з малых паддобрываў-ся:
— Галіна Мікалаеўна, а да нас рускі немец чагосьці прыходзіў!
— Няўжо?! — разыграла яна здзіўленне.
— А-га-га! — пацвердзіў дружна дзіцячы хор.— Шыбы чамусьці правяраў!
— I ў скрыню заглядваў!..
— Ладна, дзеткі, працягваем урок! Да дошкі цяпер пойдзе...
На вуліцы Гофман напаткаў стомленых партызан. Два каржака-ватыя хлопцы валаклі на сабе па мяшку солі.
Партызан убачылі праз цьмяныя акенцы вучні і ўсе, як адзін чалавек, сыпанулі на двор. Малыя ў момант абступілі хлопцаў, загаласілі:
— Дзядзя-а, дай со-олі!
— I мне-е!..
— Дайце, дзядзя-а!..
— Хоць кры-ышачку!..
Камандзір групы загадаў:
— Мішка, выдай ты ўжо ім, хай не прыстаюць — выхаванцы Галі з гаўбічнай!
Пярэдні партызан гупнуў мяшок на пень, крыкнуў:
— Хто просіць, ты, Света? «Сіні платочак» праспяваеш?
З грымасай, бытта сапраўдная артыстка, малая смехам праспя-вала і кінулася да развязанага мяшка. За ёю рыкулі вучні. Перакры-жаваны рамянямі, абвешаны гранатамі, пузатымі сумкамі, біноклем і аўтаматам, хударлявы хлопец вялым ад стомы голасам прабурчэў:
— Не ўсе адразу, падшыванцы, не трапятацца так!..
Неўзабаве кожны з вучняў атрымаў па жменьцы шэрай солі. Ма-лыя адразу пачалі набіваць яе ў рот і смактаць з прагнасцю, бытта цу-кар. Камандзір жа з—за халявы дастаў дзюралевую лыжку і, асцярож-на набіраючы, кожнаму адмераў яшчэ і ў анучкі. Затым ададраў лапінку, насыпаў порцыю зноў. Завязаў рагі ды падаў палоннаму.
— Паеш, фрыц, салёненькага і ты. Дам яшчэ — настаўніцы занясеш!
Але тут падышоў дзяжурны і палоннага забраў.
30.
У штабным памяшканні Гофмана чакаў Бергман з канваірам і Ганс Ёдке — лётчык з «хейнкеля», збітага партызанамі цёплай восен-ню, калі немцы бамбілі пераправу. Ёдке таксама адпраўлялі ў тыл. Камандаванне партызан рыхтавала на палонных лётчыкаў паперы.
— Сядай, начальства зараз з'явіцца!— запрасіў Бергман штур-мана.
Гофман павітаўся з хірургам, падаў руку і канваіру,— з ім летам збіваў платы на сакалішчынскі мост. Невялічкі, з рабенькім тварыкам і тонкімі вуснамі суайчыннік руку працягваў неахвотна. Ёдке задзі-раўся з партызанамі, і толькі дзіва брала, што да гэтай пары з ім цацкаюцца.
Сустрэча абодвух палонных павінна быць радаснай.
«Ты адкуль?»
«А — ты?»
«Што будзе з намі, не чуў?»
«Не. Як там нашыя, не ведаеш?..»
Тым часам лётчык-бамбардзіроўшчык з ходу наваліўся на свайго земляка:
— Цябе, Гофман, маслам, вядома, і сёння кармілі?
— Што далі, тое і еў,— штурману не ўпершыню даводзілася агрызацца ад прыдзірак суайчынніка, якога ўвесь час трымалі пад строгай аховай.
— Думаеш, не пакаўзнешся на ім! Ха, яшчэ як! Афіцэр, верны кодэксу гонару, першым чынам падумаў бы менавіта пра гэта!
— Ведаю, што скажаш яшчэ, Ordung muss sein! Befehl ist Befehl! Heine Ehre hist. Treue[25] — пустыя фразы для гітлерюгенд, Ганс.
Вільгельм паблажліва зірнуў на дробненькага суайчынніка, нявесела ўздыхнуў:
— Ох, гэтыя сумленныя ды верныя кодэксу гонару афіцэры заўсёды служылі гаспадару — усё роўна якому!
Сведка спрэчкі паміж нямецкімі авіятарамі хірург Бергман мне расказзаў,— штурман і адзывацца не хацеў, але Ёдке яго справака-ваў.
У памяшканне якраз увайшла бабка, пачала насыпаць у каску сушаных грыбоў для кухні ды насцярожана цікаваць на палонных. Бамбардзіроўшчык, як певень, насядаў на суайчынніка: