Покуль дзядзькі выкамарвалі адмысловыя каленцы «Месяца», я паспеў асвоіцца і разглядзецца.
Салдаты ўсё маладыя. Дзеля канцэрта яны адпрасавалі штаны, а іхнія прычоскі блішчалі ад брыльянціну. Сядзелі немцы смірна, як у школе. Да чаго ж можа чалавек мяняцца, якім зманлівым бывае часамі яго вонкавы выгляд!
Шпурнуць бы ім што—небудзь на галовы!..
Я ўжо сабе ўяўляў, як зверху паляцелі гранаты, узбіліся клубы дыму, як салдаты перакульваюць лавы ды панічна кідаюцца да акон, выносяць на плячах рамы, як звініць пабітае шкло. Нават адчуў я нейкі ўздым, бытта немцы драпалі і на самай справе. А што? Яны не такія ўжо і непераможныя, можна прымусіць іх і драпаць. Унь, як пад Баброўнікамі адзін палітрук разграміў іхні батальён пры адступленні — паўдня падбіралі сваіх забітых і раненых немчыкаў...
Раптам музыка змоўкла, і на сцэну выйшла зграбная паненка. Яна была вельмі высокая. Кідаліся ў вочы яе пышныя белакурыя валасы.
«Ага, вось чаму называюць цябе Белай! I прыгожая, зараза, нічога не скажаш!..»
Выгаворваючы надта старанна фразы, ад чаго яе нямецкая мова прагучала няўклюдна і грубавата, бландзінка кінула ў залу жарт. Я яшчэ не паспеў злавіць сэнсу гэтага жарту, а салдаты ўжо дружна зарагаталі. Дзяўчына пачакала, каб у зале сціхлі, тады кіўнула сваім музыкантам. Аркестр сыграў уступ, затым яна прыемным сапрана заспявала на матыў вальса Іягана Штраўса:
«Wierne Blut!..»
— Ану, камэрадэн, бярыцеся за рукі і дапамагайце мне! — раптам закамандавала яна ўжо па-свойску ды ўскінула рукі, як два клічнікі.
Ну, і пачалі: « Wierne Blu-ut, wierne Blut!..»
I сапраўды маладыя салдаты, пераадолеўшы скаванасць, абняліся, падхапілі прыпеў ды загайдаліся.
Выклікаўшы рытмічнае ажыўленне ў зале, спявачка стала як бы яшчэ вышэйшай. Аркестр то сціхаў, то гучаў на ўсю залу, а паслухмяныя салдаты ад каманды яе белых рук плаўна ківаліся то ўлева, то ўправа і з захапленнем дружна падпявалі. Яны ўжо цалкам былі пад яе ўладай.
А са мной адбывалася дзіўная з'ява.
Бытта стагоддзямі накопленыя ўва мне сум, мары ці нейкі нявыказаны жаль раптам знайшлі выхад у прыемным голасе гэтай жанчыны. I я цалкам трапіў пад яе чары. Я таксама ёй падпяваў, не заўважаючы нават, што паўтараю нямецкія словы, ды з нейкай не-зямной асалодай адчуваў, як пругкія, маладыя нашыя галасы, абмежаваныя сценамі, знаходзяць адзін аднаго ў гэтай зале, пераплятаюцца ды імчаць у нейкую чароўную вышыню, а нам абаім хораша, і я вельмі шчаслівы.
Колькі працягвалася блажэнная асалода — мінуту, пяць мінут ці цэлую гадзіну,— не ведаю. Я нават зусім забыўся, чаго сюды прыйшоў, а толькі як скрозь імглу адчуваў, што мая спадарожніца нецярпліва мяне штурхае ды нешта гаворыць.
4.
Пасля канцэрта я праводзіў Ніну.
Зайшлі мы да Пятэльскіх на кухню. Запалілі лямпу.
Праз нейкі час на кухню заглянула бландзінка. Зірнуў я на яе і ўжо не пазнаваў. Цяпер гэта была бездапаможная жанчына, да таго ж надта стомленая, пабляклая і зусім непрывабная — нібы яе падмянілі.
Убачыўшы нас, артыстка вінавата прамовіла:
— Добры вечар!
Мы прамаўчалі.
Артыстка разгублена тыцнулася да вядра, к пліце, Падняла накрыўку каструлі.
— Гарачая вада, Ніначка, ёсць?
— Шчэ не гатавала.
— Шкада-а...
Сказала яна гэта расчаравана, упаўшым голасам, нібы ад гарачай вады залежыла яе жыццё, і яна цяпер ужо не ведае, што і рабіць.
Трэба было дзейнічаць. Але з прыходам Белай у мяне абмерла сэрца. Я адчуваў сябе нікчэмнасцю — маленькім ды зусім бяссільным. Я адчуваў сябе, нібы той шкаляр перад строгай настаўніцай, якая нечакана зайшла да яго ў дом.
Перамену ўва мне Ніна заўважыла не адразу. Калі ж нарэшце яе ўбачыла, абвяла мяне здзіўленым позіркам і сказала артыстцы, як адрэзала:
— Будзем вячэраць —нагрэю!
— Калі ласка, вельмі вас прашу!
Ніна тону не збаўляла:
— Закіпіць — паклічу.
— Я не за так!.. Разумею, дровы цяпер дарагія... Вось вам сахарын за гэта!
Артыстка накіравалася да стала, каб пакласці картонны пачак — якраз такі, у якіх да вайны прадавалі ў аптэках аспірын.
— К чаю вам...
— Дроў мы не купляем — прывозім з лесу самі! А гэтага г... нам не трэба, у нас шчэ цукар е! — ужо бесцырымонна паперла артыстку маладая гаспадыня.