Крыніца падняў галаву ды так і застаўся стаяць некаторы час, здзіўлены і разгублены. Высока ў небе, распусціўшы крылы, павольна плыла вялізная, быццам пазалочаная, птушка. Ён адразу пазнаў у ёй каршуна і здагадаўся, што птушка здавалася пазалочанай ад сонца, якое падае ёй на пер’е. Крыніца сачыў за птушкай, пакуль яна не схавалася ў сіняй далечы...
Потым памыў твар, зачэрпнуў жменю вады, напіўся. Буйныя кроплі, што падалі з пальцаў у раку, паблісквалі на сонцы, нібы маленькія крыштальчыкі. Вада была халодная і быццам салодкая на смак. Напіўшыся гэтай вады, Крыніца адчуў, што востры боль на сэрцы суняўся крыху, туга неяк заглухла, прытупілася.
Падняўшыся на замчышча, ён спыніўся ў развазе. 3 карагода супярэчлівых думак у ягонай душы выкрышталізавалася аднэ — ясная і зразумелая. «Значыць так, Крыніца. Кірунак ты выбраў правільны. Ты ішоў чэснай дарогай. I цяпер зноў — наперад. Толькі наперад! Трэба запытацца ў Нэлі: з кім і якім шляхам хоча ісці яна! Вось і ўсё!..»
Далёка ўнізе блішчэла рака. Жаўтаватыя струмені невялічкай рачулкі, што ўпадала ў Дзвіну ля замчышча, доўга не змешваліся з чыстай дзвінскай вадою. Яны так і знікалі ўдалечыні за павароткам — чыстая і шырокая плынь дзвінскай вады і вузкія жаўтаватыя струмені малой рачулкі. Толькі недзе там, далей за горадам, дзвінская плынь адольвала мутныя воды і рабілася чыстай, празрыстай.
Крыніца вяртаўся дахаты. Ён ішоў праз парк і прыслухоўваўся да сваіх крокаў. Яны былі такія гулкія, што ад іх, здавалася, дрыжала лісце маладых дрэўцаў на паркавых алеях. На газонах цвілі кветкі.
На пышным лісці астраў, набрыняўшых густой барвовасцю, на дробных пялёстках гваздзікі, якія зрабіліся ярка-пунсовымі, на празрыста тонкіх кветках гладыіёлусаў ззялі, іскрыліся на сонцы кроплі расы. Здавалася, што раніцой прышоў сюды чарадзей, развязаў мех і шчодра сыпнуў на кветкі брыльянтамі і самацветамі.
За газонамі пачыналася алея белых ружаў. Пятрусь спыніўся ля іх і доўга глядзеў на дробныя лісцінкі, на пукатыя белыя бутоны. Раптам сярод узорыстага, з вострымі крайчыкамі лісця на танюткай галінцы здрыгануўся і загойдаўся ад руху белы са слабай барвовасцю пялёсткаў вялікі бутон: ружа развінала пялёсткі. Яны былі адметныя сярод іншых сваёю свежасцю і чысцінёю, і бляск іх быў падобны на бляск дзіцячых вачэй — чысты, ясны, нічым не засмучаны...
29
Нэля ўвайшла ў хату, села ў крэсла і закрыла рукамі твар. Нейкі чалавек прывёз яе дахаты. Што гэта ён казаў? Цяжка ўспомніць. Галаве горача, быццам побач вогнішча паляць. Думкі абарваныя, скамечаныя. I дзіўная лёгкасць у нагах — быццам іх зусім няма. Не, ногі ёсць. На іх цьмяна блішчаць туфлі. Але чаму яны блішчаць цьмяна? У іх жа хаце заўсёды гараць вялікія лямпы. Можа яна не ў сваю хату трапіла? Не, гэта іх хата. Гэта пакой маці. Мыцельнік з кухні відаць. Шпунцік у ім працякае. Пятрусь хацеў адрамантаваць яго, ды так і не сабраўся. На шпунціку вадзяная кропелька. Яна расце, расце! «Цоп!»
I зноў набрыньвае, і зной падае так гучна і звонка:
«Цоп!.. Цоп!..»
Дзверы на кухню адчынены. На падлозе два чамаданы. Маці нешта пакуе ў іх... У Леапольда такі ж жоўты чамадан. Там, на вакзале... Потым да яго падышлі двое вайскоўцаў. Леапольд паказаў камандзіроўку, лаяўся, абураўся. Тады падышоў трэці — у цывільным адзенні. «Што, не пазнаеш? У Тураўлянскай вёсачцы страляў у палонных партызан!..» Леапольд спрабуе ўцячы. Яго ловяць і вядуць да машыны. Нейкі чалавек гаворыць ёй, што давязе яе дахаты... Яна згаджаецца, бо гаворыцца гэта тонам загаду, які трэба выконваць.
— ...Шчасце якое! Не паехала! Хутчэй ратавацца трэба! Ласуху міліцыя шукае. I Сцяпана няма, можа ўжо арыштавалі. Чуеш? Ты што, анямела?..
Гэта ж маці гаворыць.. Што ёй яшчэ трэба ад мяне?..
А маці штурхае яе ў плечы, цягне за сабой. Шафа ў пакоі адчынена. Чамаданы напакаваны. Навошта маці гэта робіць? Нэля нікуды не паедзе. Ды і куды ехаць? Навошта? Фурс — былы паліцыянт, страляў людзей... А яна пакахала яго! А можа не кахала?! Яна ж кахала мужа...
Пятрусь!!!
Маці выцягвае аднекуль з ніжніх скрынак шафы блакітны шоўк і дае Нэлі. Нэля спалохана хавае рукі за спіну. Нельга! Пятрусь загадваў не браць!
— Не трэба ён мне! Не трэба!
Скрутак мякка ўпаў на падлогу: «Шмя-як!»
— Бязрукая! Што з цябе за дапамога! Бяжы шукай яго. Што ўтаропілася? Петруся шукай! — Голас Марфы зрабіўся сіплаваты і непрыемна задрыжаў. — Ды не стой ты на месцы! Бяжы... Скажы, што я праганяю цябе, а ты кахаеш яго... Што хочаш кажы! Забярэш чамаданы і пойдзеш жыць да яго. Там шукаць не будуць! Пятрусь жа партыйны. Ох, што ж гэта будзе! Што будзе? I дамок забяруць. Божачка, літасцівы...