— Ён — куды?
— Кто?
— Немец. Выйшаў — куды?
— А хоть бы куда! Нам какое дело? — ня надта зважліва адказаў капітан.
— Вы не баіцёся? — счакаўшы, запытаўся Дземідовіч.
— А чего мне бояться? Чего уж мне-то бояться? — з горыччу загаманіў капітан.
— А што выйдзе і гранату сюды. Ці з пісталету?..
— Зачем?
— Зачым? Ну, ведаеце… Немец усё ж такі.
— Черт с ним, что немец! — вылаяўся капітан. — Какой ему смысл — гранату! Он бы мог меня — из пистолета. В первую же ночь. Но ведь не застрелил. Наверно, нет интереса. Сам в западне. И он, и я, и ты тоже. Разве не понятно?
Дземідовіч змоўчаў — ён не хацеў прадаўжаць такую размову, бо, мабыць, капітан адмаўляўся зразумець простыя рэчы. Цяпер, аднак, ня час быў тлумачыць іх гэтаму ўпартаму чалавеку — іхнюю размову мог пачуць немец. Калі ўжо не пачуў з траншэі?
Калі яфрэйтар неўзабаве вярнуўся, яны моўчкі сядзелі на ранейшых месцах, бы і не размаўлялі, і немец бадзёра сказаў да капітана, жартоўна паціраючы далікатныя пальцы:
— Ну, будем немножко… лечить? Посмотреть ваш глаза. Болно?
— Ничего, сносно. Может, обойдется… Слушай, ефрейтор, ты бы лучше табачку раздобыл… Ну, пук-пук, понимаешь? Сигаретку.
— Цигареттен? Никс цигареттен, — разьвёў рукамі яфрэйтар.
— А ты поищи. Может, где убитый, понимаешь? А?
Яфрэйтар нахмурыў белы лоб пад пілоткай, падумаў і ляснуў сябе па сьцёгнах.
— Карашо! Хольц идет посмотреть!
— Сходи, да. Авось где-нибудь попадется. А то, понимаешь, уши пухнут, так курить хочется.
Згрэбшы з долу сваю плашч-палатку, яфрэйтар вылез у траншэю. З бліндажу было бачна, як ён там сьпярша агледзеўся — у адзін бок, затым у другі — і хутка зьнік недзе. У бліндажы зрабілася ціха, і было чуваць, як дзесь ля ўваходу шаргацеў быльнягом вецер.
— Вы думаеце, ён не разумее па-руску? — ціха сказаў Дземідовіч.
— Кто? Немец? Вполне возможно, кое-что понимает.
— Дык як жа так? — чагосьці ня мог сьцяміць Дземідовіч. Яго болей абуралі зусім безуважныя адносіны гэтага капітана да ворага, і Дземідовіча цягнула распачаць сур’ёзную размову.
— А что — как же? Он, может, мне курева принесет. Ты же не принесешь, правда? — лёгка гаварыў капітан.
— Ён можа паліцыю прывесьці. Або сваіх…
— Ну и черт с ним! Если такой… Или за свою жизнь очень переживаешь? — нешта зразумеўшы, запытаў капітан.
— А вы не перажываеце?
— Я не переживаю. Я уже всё пережил, к твоему сведению.
— Але гэта — не прычына для страты пільнасьці.
— Чего-чего?
— Пільнасьці. Ну — бдительности.
Тыя Дземідовічавы словы відавочна і як мае быць укалолі капітана, ён рыўком падняўся і сеў пад сьцяной.
— О чем вспомнил! Где же вы, такие бдительные, раньше были? Как в Кремле с Риббентропом целовались?
Капітан гэтак нечакана пераходзіў на рызыковыя [словы], што Дземідовіч унутрана паморшчыўся, ён такіх размоваў не любіў, ад іх заўжды веяла небясьпекай. Перш чым адказаць, ён трохі падумаў, але адказаў, мабыць, так, як і належала адказаць у такіх выпадках:
— Калі цалаваліся, дык, мабыць, такая палітыка была. У інтарэсах дзяржавы.
— Это какой державы? Не нашей ли?
— Ну канешне, нашай.
— Ах нашей! Во теперь эти интересы боком и вылезают. Через тех умников.
— Не лічыце, што там дурнейшыя за вас.
— Я не личу. Наверное, поумнее. Но вот какое дело. Почему при их уме немцы под Москву топают? А я здесь валяюсь. Слепой. Теперь они что ли мне свои глаза вставят?
Дземідовіч маўчаў, лежачы ў сваім куце, а Хлебнікаў ужо легчы ня мог. Мусіць, Дземідовіч наступіў на яго набалелы мазоль, і ён загаварыў бадай з адчаем у голасе:
— Бдительность! На глазах всего мира Гитлер обдуривал — этого не видели! А теперь, когда стало видно, с кого взыскать? Он же безгрешен и гениален во веки веков. А Красной армии отдуваться за эту его гениальность. Своей кровью смывает его всесветную глупость. Чтобы он был безгрешен и величествен, как всегда.
— Вы гэта пра каго? — з жахам абмёр Дземідовіч.
— Про кого? Знаешь, про кого.
— Ну, знаеце!! — сказаў Дземідовіч і змоўк. Ён быў абураны і амаль зьбянтэжаны — такога ён не чакаў. Гэты сьляпы камандзір проста не разумеў, што казаў. І Дземідовіч быў змушаны слухаць, ня ведаючы, што зрабіць. — Такога я ад вас не чакаў, — сказаў ён ледзь чутна. — Вы, мабыць, і ў нашую перамогу ня верыце? Што нашыя вернуцца?