Ён змахнуў з вачэй здрадлівыя слязіны.
— Тата, у нас да гэтага брод камянямі масцілі?
— Ад твайго дзеда чуў, што тады масцілі, калі драўляны Пярун на беразе Шчары стаяў.
— Які Пярун? — не зразумеў Янка.
— Той, у якога людзі верылі, калі шмат-шмат бажкоў было.
У печы трашчаць дровы. Маці ўвіхаецца, збіраецца пячы аладкі.
— Татка, я адным вокам гляну, як аладкі пякуцца. Можна? — папрасіў Мацей.
Бацька ледзь прыкметна ўсміхнуўся.
— Можна, паглядзі.
— Братка, ты не хочаш паглядзець? — узрадаваўся Мацей.
— Янку даспадобы, калі на стале ляжаць, — падпусціў шпільку бацька.
— Я… я… — пачаў Янка.
— Ведаю, — сказаў бацька. — Табе хочацца пра даўняе жыццё паслухаць.
Адгадаў бацька. Вельмі хочацца. Яно ж такое таемнае! Здаецца, дзень і ноч слухаў бы. Як гісторыі пра чарцей, пра русалак, пра ведзьмакоў.
— Татка, якія бажкі ў нас былі раней? Ясь крыху расказваў.
— Быў Дый. Гэта неба, якое мы бачым, і зоркі, якія на небе загараюцца. Быў Сварог. Усякі Агонь, які гарыць, — дыханне яго, а ўсякая цемра — цень ад яго.
Янка задумаўся. Чаму ж Агонь, які гарыць, — дыханне Сварога? Маці ў печы запаліла — гэта дыханне яго? А калі не адна яна запаліла, калі цяпер не адна печ паліцца? Ва ўсіх печах дыханне Сварога? Хіба магчыма, каб адзін-адзінюткі Сварог дыхаў і ў іхняй хаце, і ў іншых? Рупіць запытацца ў бацькі. Не. Яшчэ ўгневаецца.
— Татка, Ясь нам казаў, што і Род быў.
— Род правіў законы продкаў і звычаі. Роду спрадвеку ахвяравалі першы кус хлеба і апошні глыток вады. Ён нашы звычаі захоўваў, мову нашую, каб не знікла, каб не згінулі мы.
— Баяліся яго?
— Паважалі.
Янка падаўся наперад.
— Наш народ не згіне?
— Не думаю, што знойдуцца такія, якія ад свайго роду адракуцца.
«І праўда, — падумаў Янка. — Хіба знойдуцца? Адрачыся ад роду — ад бацькі, ад маткі адрачыся. Хіба магчыма такое?»
— Людзі стараліся заслужыць пашану ў сваіх багоў,— распавядае бацька. — Каб у Рода заслужыць, трэба было вось такі наказ выканаць: ды ўшанаваў сын бацьку, і двойчы ўшанаваў унук дзеда, і гэта ўшанаванне Рода.
— А Перуна баяліся?
— Пярун — заступнік таму, хто шукае. Ён насылае на ворага кару. Ну, ды хопіць пра гэта. Аладкамі запахла.
Сапраўды, запахла. Мацей каля печы круціцца.
— Мама, ужо спякліся. Будзем есці.
— Паспееш з козамі на торг. Расчырванелася маці, як і бацька, усміхаецца.
Свята. Сапраўднае свята ў хаце. Аладкі пякуцца.
Вечарам каля мастка
Вечарэла, калі Янка і Мацей сустрэліся з Алесяй.
— Ведаеш, хто ў нашай хаце сёння быў? — падбег да яе Мацей. — Цётка з барадой. Яна хлеб з'ела. Той, які для падарожнага. Цэлы бохан. Добра, што нас у хаце не было. І нас з'ела б. Мабыць, галодная.
— Хлеб для падарожнага з'ела? Дык грэх! Мацей махнуў рукою.
— Напляваць ёй на грэх.
«Малы, а хітры, — падумаў Янка пра брата. — Не прызнаўся, што сам дзве лусты адрэзаў». Алеся сарвала травінку, скамечыла ў руках.
— Бацьку сказалі?
— Сказалі. Не верыць. Думае, што мы хлеб з'елі.
— Вы яго не елі?
Мацей пераступіў з нагі на нагу.
— Збегаю ў хату. Мне трэба.
— Не елі? Яначка, чаму ты маўчыш?
Янка вывеў на пяску босаю нагою літару «наш», якую пісаў Ясь. Што сказаць Алесі? Схлусіць? Магчыма, паверыць. Але ж праўду ў яму не закапаеш.
— Мацей усяго дзве лустачкі адрэзаў,— прызнаўся ён. — З'елі і зубоў не пагрэлі. Пасля прыйшлі ў хату, глядзім: хлеба і солі няма, ручнік на падлозе…
— Звядзе нас са свету гэтая цётка з барадой, — уздыхнуў Мацей.
Янку стала шкада брата. Трымціць, што асінка. Хутка носа з хаты не высуне. З хаты… Але ж і ў хаце страшна.
— Мацей, не бойся, — сказаў Янка. — Мы на яе пастку паставім.
У Мацея задрыжэла ніжняя губа.
— П-паставім… А пасля… Пасля што?
Да Янкі падскочыла Алеся, расставіла рукі.
— Яначка, не ідзі. Яна ўчарэпіцца кіпцюрамі і… Янка перапыніў яе:
— Мы здалёку падзівімся, як цётка з барадой пачыкільгае з пасткай у лес. Болей у вёску не сунецца. І дзесятаму закажа.
— Здалёку можна падзівіцца, — пагадзіўся Мацей. — Дзе паставім пастку?
— Каля мастка, на сцяжынцы. Думаю, што яна і сёння на наш агарод прысунецца.
Як гаворыцца, адклад не йдзе ў лад. Неўзабаве яны былі каля мастка.