— Яначка, можа, не трэба? — паспрабавала запярэчыць Алеся. — Калі цётка з барадой трапіць у пастку, то на ўсю ваколіцу енку наробіць. І мы страху набярэмся.
— Вушы затулі,— параіў ёй Мацей.
«Бач, як пасмялеў,— падумаў Янка. — Нядаўна тросся, а цяпер герой, пеўнем скача».
— Зловім. Братка, пастку ў ямку пастаў.
— Травы нарвіце, — загадаў Янка.
Мацей і Алеся, укленчыўшы, сталі рваць траву.
— Хопіць, — спыніў іх Янка. — Людзі падумаюць, што каровы скубліся.
Ён прыладзіў пастку ў ямку, зверху накрыў травою. Адышоўся, паглядзеў.
— Хадзем на агарод. У разоры схаваемся. Яны ляглі ў разоры, затаіліся. Шэры паўзмрок туманам наплываў з балота.
«Добра цяпер у хаце, — падумаў Янка. — А цётка з барадой і ноччу ў балоце сядзіць. Як яна церпіць? Хіба яна каменная?»
— Янка, — заварушыўся Мацей, — што будзе, калі ў пастку трапіць вялікая галава на павучыных ножках?
— Без ножак застанецца, бо пераб'е. Яны ў яе тонкія, — сказала Алеся.
— Хм, — хмыкнуў Мацей. — Пераб'е… Як тады ў сваё балота заклыпае?
— Пакоціцца. Як гарбуз, калі з гары пусціць. Янка здрыгануўся. Менцяць языкамі. Зараз пачнуць пра крывасмока з зялёнымі вачыма. Што гэта найшло на іх?
— Вялікая галава на павучыных ножках вечарам з балота вылазіць, — прагаварыў Мацей.
— Тс-с, — прыклала палец да вуснаў Алеся. — На мастку нешта стукнула.
— Табе здалося, — не паверыў Янка.
Алеся адкрыла рот, каб зноў нешта сказаць, ды з-за кустоў, якраз адтуль, дзе паставілі пастку, данёсся стогн:
— Ы-ы-ы…
— Цётка з барадой у пастку трапіла, — вырвалася ў Мацея.
Янка і без яго зразумеў, што трапіла. Проста так стагнаць яна не будзе. Хочацца хоць адным вокам глянуць на яе. Трэба было пастку перад кустамі паставіць. Што ж рабіць? А калі падпаўзці і з-за куста пацікаваць?
— Ы-ы-ы… — данеслася гучней.
— Зараз залямантуе, — сказаў Мацей. — Уцякайма!..
— Уцякайма, — падтрымала яго Алеся. Няўжо і ён, Янка, такі ж баязлівец? Не. Ён не
ўцячэ. Хоць адным вокам зірне.
— Ляжыце і не высоўвайцеся, — прашаптаў ён. — Я туды падпаўзу.
— Не прычыкільгае. Чуеш, як стогне?
— Ы-ы-ы… — неслася ад мастка.
Янка папоўз, спрытна, што яшчарка. Нават галаву не ўзнімаў. Прыпыніўшыся, заўважыў, што Мацей і Алеся таксама паўзуць за ім. Вось і кусты. Янка ўстаў, прыгнуўся. А цётка з барадой стогне што апантаная:
— Ы-ы-ы… Ы-ы-ы…
Як жа галаву з кустоў высунуць? Страшна. Што, калі яна схопіць? Страшна? А на вайне Ясю, бацьку, іншым воям не страшна? Да ўсяго трэба прывыкнуць.
Ён высунуў галаву і ўбачыў… Яся. Ясь сядзеў на траве, трымаючы ў руках пастку, і стагнаў.
Вось дык неспадзеўка! Ставілі пастку на цётку з барадой, а трапіў у яе Ясь. Чаго ж яго панесла сюды?
— З барадой? — зашаптаў ззаду Мацей.
— Без барады, — гучна прамовіў Янка. Ясь аж падскочыў.
— Ой, Яначка! Напалохаў горш за крыжака. Янка, павярнуўшыся, сказаў:
— Вылазьце. Ясь у пастку трапіў.
Мацей і Алеся высунуліся з кустоў. Раты пара- скрывалі.
— Во-ох!.. — скрывіўшыся, застагнаў Ясь. — Добра, што сёння боты абуў, а то без ног застаўся б.
Толькі цяпер Янка заўважыў, што на нагах у Яся боты. Не часта ён іх абувае. Казаў, што сам князь падарыў. Канешне, пашчасціла, што абуў.
— Які гэта дурань тут пастку паставіў? — ўсклікнуў Ясь.
— Мы, — прагаварыў Мацей. — Хацелі цётку з барадой злавіць.
— Хацелі, хацелі… А я хацеў сёння з Паўлінкай сустрэцца. Боты абуў. Эх, вы! — кінуў папрок Ясь і, трымаючыся за нагу, пачыкільгаў па сцежцы.
— І ён не паверыў,— сказала Алеся.
«Не паверыў,— падумаў Янка. — Ніхто нам не верыць».
Талака
З самага ранку на Шчару пацягнуліся людзі. Хто пеша, хто на возе. Гоман, смех. У канцы вёскі дык і песню завялі:
Ой, паехаў Ха лімон Рана поле араці. А забыўся Халімон Хлеба, солі ўзяці.Янка і Мацей стаялі каля хаты і вачыма праводзілі людзей.
— Спяваюць, — сказаў Мацей.
Янка прамаўчаў. Спяваюць і яшчэ будуць спяваць. А ім цалюткі дзень у хаце сядзі. Ведаў бацька, як пакараць.
— Давай добра-добра папросім татку, каб узяў з сабою, — прапанаваў Мацей.
«Ды дарма. Бацька не адступіцца ад свайго слова», — падумаў Янка.
— Не трэба, — адказаў брату.
— Алеся бяжыць, — тым часам усклікнуў Мацей.
Янка зірнуў. І праўда, бяжыць, пад пахай трымае штосьці, загорнутае ў ручнік. Падбегла, запыханая.
— Вы на рэчку не збіраецеся?