Безумоўна, усе людзі розныя. Для адных загад узарваць мост праз невялічкую рэчку ў забруджанай, радыяцыйнай зоне — звыклая справа. Для другіх — гэта смерць... Не ведаю, што здарылася пятнаццаць гадоў таму з бацькам, аднак і сёння са мною жывуць у памяці яго словы, сказаныя нам з мамаю на развітанне: «Што можа быць горшага, чым жыць са сваім мінулым…» Толькі з цягам часу я зразумеў сапраўдны сэнс гэтага няхітрага бацькавага выказвання. Магчыма, ён ведаў тады ўжо, што ніколі не змірыцца са сваім учынкам, да якога яго падштурхнулі «дзяржаўныя людзі». Людзі накшталт нашага Трактарыста. Разбураць — не будаваць! Гісторыя памятае падобныя прыклады…
Цётка Зіна — бацькава родная сястра. Мястэчка, у якім яна жыве, за межамі пяцідзесяцікіламетровай зоны.
Мне, чалавеку, які гадаваўся ў горадзе, мясціны гэтыя добра вядомыя, бо не адны канікулы правёў я ў гэтым мястэчку.
На станцыі мяне не сустракаюць. Валачуся праз пуці да вадакачкі. За ёю — вузкая местачковая вуліца. Дрэвы на ёй змыкаюцца між сабою зялёнымі покрывамі, ад чаго вуліца падобная да тунэля. Уканцы яе, ля будынка старой гімназіі, дом цёткі Зіны. Рассякаю гэтае зялёнае сховішча. Спяшаюся і баюся…
На шчоках у цёткі Зіны слёзы, на сэрцы радасць і трывога, у валасах сівізна. Яна заўважна пастарэла, і здзіўляцца тут няма чаму. Мне трыццаць тры, а ёй — у два разы больш.
Моўчкі ідзём да невялічкай пабудаванай яшчэ дзедам альтанкі. Цётка частуе мяне «залатым ранетам», а мне не да яе пачастункаў. Я пакорліва зазіраю ёй у вочы, нібыта малое кацяня, якое чакае сырадою ад сваёй гаспадыні. Я ж чакаю ад яе нечага большага — таго, на што спадзяваўся ўсе гэтыя гады, дзеля чаго жыў. Гэта былі нялёгкія, але адметныя гады, нягледзячы ні на што. Я вучыўся пазнаваць, што такое дабро і зло, я вучыўся быць шчаслівым нават і тады, калі жыццё маё было азмрочанае гвалтам і галечай.
— Ён жывы?..
Голас дрыжыць і выдае маё хваляванне.
— Думаю, што сустракацца з ім вам пакуль яшчэ ранавата. Па-першае, бацька не ў тым стане, каб апазнаць цябе, а па-другое, да яго цябе проста не пусцяць, — пачынае далікатна цётка Зіна.
— Дзе ён? Што з ім?
— У бальніцы… псіхіятрычнай, — выцірае ражком фартуха вочы цётка Зіна, паварочвае галаву ў бок веснічак. — Ён падрабязней табе раскажа.
— Дзядзька Іван! — падхопліваюся я з лаўкі. — Добры дзень! А я вас і не заўважыў… Даруйце, калі ласка.
— Здарова! — спяшаецца павітацца са мною дзядзька Іван. Уважліва пазірае на мяне і здзіўляецца: — А ты памужнеў, хлопча. Нд-а-а…
Дзядзька лезе ў кішэню за цыгарэтамі. Прысмаліўшы, доўга кашляе.
— Бацька твой, хлопча, сапраўдны мужык… Не тое што гэты гарадскі. Каб не бацька твой, гніць бы таму «клерку» ў зямліцы сырой…
— Якому «клерку»? — не разумею я яго.
— Прыехаў тут адзін з горада… Гаспадар… Пляткараць, чыгуначны мост аднаўляць збіраецца, трасца яго! Будуюць, разбураюць, зноў будуюць, — незадаволена бурчыць дзядзька Іван. — Хіба ім шкада нашых грошыкаў?
— Не марудзь, дзядзька Іван. Пры чым тут мой бацька?
— А пры тым, што бацька твой не адзін у зоне жыў. Зэк да яго прыблудзіў. Кажуць, з-пад варты ўцёк. Дык вось зэк гэты твайго бацьку пры сабе ў «заложніках» трымаў. Цягаў па ўсёй зоне за сабою. Дзе яны толькі ні жылі! І ўвесь час ён твайго бацьку ні на крок не адпускаў ад сябе. Што рухала пярэваратнем, цяпер толькі Гасподзь Бог ведае. Адным словам — душагуб. Тою ноччу яны ў царкве начавалі. Не ведаю, што прывяло іх туды… Зэк — забойца, ад турмы хаваўся. А тут гэты гарадскі на «Волзе». Кажуць, на іх цёпленькіх натрапіў, спалі. Зэк да гарадскога з нажом, а бацька твой — наперарэз яму. Прыкрыў яго сабой. Вось і вер цяпер… Бацька ж твой быў таго… Пашкодзіўся ў розуме ён.
Дзядзька Іван змаўкае. Пэўна, не хоча апускацца да нейкіх падрабязнасцей. Я і не прашу яго аб гэтым. Я разумею яго без слоў. Адно, што мяне цікавіць зараз, — дзе і як жыў мой бацька ўсе гэтыя пятнаццаць гадоў?
— Пасля выбуху, — умешваецца ў размову цётка Зіна, — бацька твой жыў на закінутым хутары. Ад мястэчка гэта не так і далёка ўжо. Але ж хто ведаў пра тое? Мясціны там балоцістыя, непралазныя...