Драхма - "жменя", старажытнагрэцкая мера вагi (4,366 г) i сярэбраная манета. Такiя грошы - тры тысячы драхмаў - рабiлi адразу Дрыяса заможным.
...выбiваць малацiльнымi дошкамi калоссе... - Згаданы тут спосаб малацьбы палягаў на тым, што валы цягнулi па калоссi (грэкi зжыналi толькi каласы, салома аставалася на полi i iшла на ўгнаенне - яе спальвалi) драўляныя дошкi даўжынёю два з палавiнай метры з замацаванымi знiзу жалезнымi зубамi цi вострым каменнем. Часам паганяты сам станавiўся на дошкi, каб абцяжарыць iх. Пустое калоссе адкiдвалася вiламi з трыма зубамi, пасля чаго збожжа веялi на ветры драўлянымi шуфлiкамi накшталт вясла (сiты ўжывалiся рэдка).
Горы - багiнi пораў года, яснага надвор'я, ураджаю, юнацтва i красы; спадарожнiцы багоў, пераважна Афрадыты.
Афрадыта - багiня кахання i красы, мацi бога кахання Эраса. Паводле адной версii мiфа, дачка Дзеўса i Дыёна, паводле другой - нарадзiлася з марскiх хваль i зефiрам пасля была перанесена на выспу Кiпр (адсюль яе эпiтэт Кiпрыда). Платон адрознiваў Афрадыту Ўранiю (Нябесную) - увасабленне кахання i Афрадыту звычайную - увасабленне цялеснага, пажадлiвага кахання. Мужам Афрадыты быў бог агню i кавальства кульгавы Гефест, якому яна здраджвала з Арэсам, богам вайны. Калi Гефест даведаўся пра гэта ад Гелiяса, бога сонца, ён расставiў сеткi, якiя i схапiлi каханкаў у чуллiвай паставе. Склiканыя Гефестам на месцы злаўчынку багi выказалi, аднак, замест абурэння захапленне цудоўнаю параю.
Тут, у аповесцi, маецца на ўвазе спрэчка пра залаты яблык - "яблык разладу" - трох багiнь - Афрадыты, Геры i Афiны.
...той жа быў пастух авечак... - Парыс.
КНIГА ЧАЦВЕРТАЯ
Плетр - адна шостая стадыя, г.зн. каля 31 м.
Ахвярнiк у антычныя часы знаходзiўся не ў сярэдзiне каплiцы, а перад ёю.
Семела. - Мiфы пра Дыянiса расказваюць, што ён нарадзiўся ад Дзеўса i яго каханкi Семелы. Дзеўсава жонка Гера, каб адпомсцiць Семеле, прыняла выгляд яе кармiлiцы i ўзбудзiла ў яе жаданне пераканацца навочна, што яе каханы сапраўды бог, за якога ён сябе выдае, а таму папрасiла Дзеўса, каб ён з'явiўся перад ёю ва ўсёй боскай велiчы з громам i маланкамi. Вымушаны клятваю, ён паўстаў перад ёю ў полымi перуноў, i смертная Семела не вытрымала нябеснага агню. Памiраючы, яна заўчасна нарадзiла Дыянiса, якога, аднак, уратаваў Дзеўс, уклаўшы сабе ў сцягно, а калi надышла пара, пусцiў яго на свет.
Арыядна - дачка крыцкага цара Мiнаса, якая дапамагала Тэсею забiць страшыдла Мiнатаўра; яму афiняне мусiлi пасылаць штогод ганебную данiну - сем хлопцаў i сем дзяўчат. Яна дала каханаму клубочак нiтак, якi i вывеў Тэсея з лабiрынта, дзе жыў Мiнатаўр i адкуль нiхто дагатуль з-за дзiўна заблытаных калiдораў не мог знайсцi выйсця (адсюль выраз "нiтка Арыядны"). Тэсей пасля ўцёк з каханай на выспу Наксас, дзе пакiнуў яе, калi яна спала. Там яе знайшоў Дыянiс i ажанiўся з ёю.
Лiкург - фракiйскi цар, якi забараняў святкаванне вакханалiй. Разгневаны Дыянiс зняволiў яго ў пячоры.
Пентэй - малады фiванскi цар, якi таксама выступаў супраць вакханалiй. Дыянiс за гэта пазбавiў розуму яго мацi, i тая, прыняўшы свайго сына за дзiкага звера, разам з яго сёстрамi i iншымi вакханкамi разарвала яго.
...пераможаныя iндыйцы i тырэнцы, перакiнутыя ў дэльфiнаў... - Паводле мiфаў, Дыянiс, iдучы на Ўсход, пакарыў Iндыю. Маракоў-пiратаў, якiя хацелi схапiць i прадаць у няволю Дыянiса, што пад выглядам прыгожага дзецюка пераплываў з iмi на караблi праз Эгейскае мора, ён абярнуў у дэльфiнаў. Тырэнiя, цi Этрурыя - вобласць у Iталii.
Эўдрам - грэцкае iмя, якое можна перакласцi: "хуткi ў бегу".
Марсiй - сатыр, якi, знайшоўшы кiнутую Афiнаю флейту, адважыўся спаборнiчаць у iгры з Апалонам, але быў пераможаны. Абражаны Апалон садраў з яго скуру i павесiў у пячоры. Гэтая скура нiбы трымцела з радасцi, калi iгралi на флейце.
Парасiт - прафесiйны нахлебнiк. Цi не каля кожнай багатай сям'i ўвiваўся такi дзяньгуб, якi, забаўляючы гаспадара, жыў на яго кошт.
...духмянае лесбаскае вiно... - Лесбаскае вiно славiлася сваiм водарам i слодыччу.
Дэметра - дачка Крона i Рэi, багiня-апякунка земляробаў; у мастацтве яе паказвалi са снапом у руках, ёй прысвячалася свята ўраджаю.
Лаамедант - цар Троi, Прыямаў бацька; Апалон у яго на працягу года пасвiў статак у пакаранне за забойства.
Хiтон - у старажытных грэкаў вузкая кашуля без рукавоў, якая надзявалася на голае цела; хламiда - шырокi плашч, яго накiдвалi паверх хiтона.
Анхiс - малаазiйскi цар, у якога, калi ён аднаго разу пасвiў статак, закахалася Афрадыта. Багi, разгневаўшыся на Афрадыту за тое, што яна ўвесь час спасылае iм каханне да людзей, а сама нi разу не кахала смертнага, прымусiлi яе закахацца ў Анхiса, ад яго i нарадзiўся ў яе Эней. Афрадыта забаранiла Анхiсу раскрываць таямнiцу iх кахання, але Анхiс не ўтрываў i за гэта быў скалечаны маланкаю.
Бранх - прыгожы, малады пастух, улюбёнец (паводле iншых мiфаў, сын) Апалона, якi абдарыў яго ўменнем прадбачыць будучыню.
Ганiмед - фрыгiйскi (траянскi) царэвiч, сваёю красою так моцна ўразiў Дзеўса, што быў выкрадзены Дзеўсавым арлом (або самiм Дзеўсам, якi перакiнуўся ў арла) i ўзнесены на Алiмп; там цар багоў зрабiў яго сваiм вiначэрпам.
Мойры - багiнi лёсу; паводле мiфа, iх тры: адна прадзе нiтку жыцця, другая вымае, не гледзячы, лёс, што выпаў чалавеку, трэцяя абцiнае нiтку жыцця.
Харэгiя - абавязак, якi ўскладаўся на багатага грамадзянiна - на свой кошт наняць, адзець i навучыць хор да свята.
Трыерархiя - выправа за свой кошт трыеры для дзяржавы; трыера - судна з трыма радамi весляроў.
Фiлапемен - па-старажытнагрэцку значыць "той, хто любiць пастухоў", "пастухалюб", а Агела - "чарада", "атара".
ПЕРЛЫ РАМАНА
Маналог Хлоi (I, 14)
Слоўная сутычка Доркана i Дафнiса (I, 16)
Маналог Дафнiса (I, 18)
Лета (I, 23)
Дафнiс разглядвае сонную Хлою (I, 25)
Казка пра туркаўку (I, 27)
Эрас у садзе (II, 4-6)
Сiла кахання (II, 7)
Абвiнавачванне Дафнiса (II, 15)
Дафнiсава скарга (II, 22)
Панiчны страх (II, 25)
Казка пра Сiрынгу (II, 34)
Мiм (II, 37)
Дафнiсава размова з самiм сабою (III, 6)
Размова Дафнiса i Хлоi ўзiмку на дварэ (III, 10)
Вясна (III, 12)
Казка пра Эхо (III, 23)
Яблык кахання (III, 33)
Плач па спустошаным садзе (IV, 8)
Гнатанава скарга (IV, 16)
Хлоiны нараканнi (IV, 27)
Пастушынае вяселле (IV, 38)