28
Такiя ўцехi даравала iм лета. Але калi была восень у самым росквiце i саспеў вiнаград, прысталi ў тыя мясцiны тырыйскiя пiраты на лёгкiм карыйскiм судне (каб iх за варвараў не палiчылi), высадзiлiся, узброеныя мячамi i ў паўпанцырах, пачалi рабаваць усё, што траплялася пад рукi: духмянае вiно, шмат збожжа, скрылi мёду; пагналi яны i некалькi кароў з Дорканавага статка. Схапiлi яны i Дафнiса, якi блукаў па беразе мора; Хлоя ж як дзяўчына выганяла Дрыясавых авечак пазней, таму што баялася свавольных пастухоў. Убачыўшы прыгожага, дужага дзецюка, якi здаўся iм больш вартаю здабычаю, чым нарабаванае на палях, разбойнiкi не сталi трацiць больш намаганняў нi на коз, нi на iншае дабро ў ваколiцы, а пагналi яго на свой карабель, ён жа ўсё плакаў у роспачы i моцна клiкаў Хлою. Яны хутка адвязалi канат i, хапiўшы ў рукi вёслы, адплылi ў адкрытае мора; Хлоя якраз тады выгнала сваю чараду, несучы новую сiрынгу ў падарунак Дафнiсу. Але бачачы коз, якiя ў бязладдзi разбеглiся, i чуючы, як Дафнiс мацней i мацней гукае яе, яна, не думаючы больш пра коз i авечак, кiнула сiрынгу i памчала бегма да Доркана прасiць дапамогi.
29
Але той ляжаў цяжка збiты разбойнiкамi, ледзь дыхаючы, сыходзячы крывёю. Убачыўшы Хлою, ён адчуў у сабе iскру даўнейшага кахання i прамовiў: "Хлоя, я зараз памру; бязбожныя пiраты, калi я змагаўся за сваiх валоў, мяне самога забiлi, як вала. Але ты павiнна ўратаваць для сябе Дафнiса, папомсцiцца за мяне, знiшчыць iх. Я прывучыў сваiх кароў слухацца гукаў сiрынгi i збягацца на яе поклiк, нават калi б далёка яны дзе пасвiлiся. Дык iдзi ж i, узяўшы гэтую сiрынгу, зайграй на ёй тую песню, якой я некалi навучыў Дафнiса, а Дафнiс цябе; пра ўсё астатняе парупяцца мая сiрынга i мае каровы, што апынулiся там. Я дару табе гэтую сiрынгу, з якою ў змаганнi, хто лепшы, шмат валапасаў i аўчароў перамог. А ты за гэта пацалуй мяне, пакуль яшчэ жывы, i аплач мяне, калi памру. А калi ўбачыш другога пастуха, што будзе пасвiць гэтыя кароўкi, успомнi пра мяне".
30
Сказаўшы гэта, пацалаваў яе апошнi раз,i разам з гэтым пацалункам i гэтымi словамi адляцела яго душа.
А Хлоя, узяўшы сiрынгу i прыклаўшы да губ, зайграла наймацней, як толькi магла; i каровы чуюць песню, пазнаюць i, равучы, кiдаюцца ў адным парыве ў мора. Ад раптоўнага скачка карабель нахiляецца на адзiн бок, i пад цяжарам кароў марская бездань завiрыла, карабель пераварочваецца i тоне, хвалi сышлiся над iм. Тыя, што былi там, выскокваюць у ваду, але не ўсе з аднолькаваю надзеяй на ратунак. У пiратаў на поясе былi мячы, на грудзях лускаватыя паўпанцыры, а ногi аж да паловы прыкрывалi накаленнiкi, а Дафнiс, якi толькi што пасвiў на лузе коз, быў босы i напаўапрануты, бо гэтай парою было яшчэ горача. Нейкi час пiраты яшчэ плылi, але цяжкае ўзбраенне пацягнула iх у бездань; Дафнiс жа сваё адзенне лёгка скiнуў, але, плывучы, зазнаў мукi, бо раней плаваў толькi ў рэчках. Аднак пасля бяда навучыла, што яму рабiць; ён iрвануўся ў сярэдзiну кароў i, ухапiўшы аберуч дзвюх iх за рогi, рухаўся так без клопату i турбот, нiбы кiруючы павозкаю.
Гавяда ж плавае так, як нiводзiн чалавек, толькi ўступае вадзяным птушкам i самiм рыбам. Нiводная карова пры плаваннi не гiне, хiба толькi рог у яе на капытах размокне i адвалiцца. Пра гэта сведчаць аж да сёння многiя мясцiны на моры, якiя маюць назву "валовага броду".
31
Такiм чынам Дафнiс, насуперак усякаму спадзяванню, уратаваўся ад дваякай небяспекi: i ад разбойнiкаў адрабiўся, i ў моры не ўтапiўся. Выбраўшыся на сушу i знайшоўшы там Хлою, якая адначасна смяялася i плакала, кiнуўся ёй на грудзi i спытаўся, чаму яна на сiрынзе iграла; i яна яму ўсё расказала, як яна прыбегла да Доркана, i як яго каровы навучаныя былi, як ён загадаў ёй зайграць, i што Доркан памёр, толькi, засаромеўшыся, пра пацалунак не сказала. Пастанавiлi яны свайму дабрадзею апошнюю пашану аддаць, разам з Дорканавымi родзiчамi пахавалi няшчаснага. Яны шмат зямлi нанасiлi на яго магiлу, абсадзiлi яе многiмi садовымi дрэвамi i павесiлi ў гонар яго пачаткi свае працы; потым i малака ўзлiлi, расцiснулi вiнаградных гронак, паламалi шмат сiрынгаў. Чуваць было i жаласлiвае рыканне кароў, i вiдаць было iм пры гэтым, як трывожна кiдалiся яны туды i сюды, i, як разважылi аўчары i казапасы, гэта была пахавальная песня гавяды па сваiм мёртвым валапасе.
32
Пасля пахавання Доркана Хлоя купае Дафнiса, да нiмфаў яго адвёўшы. Тады першы раз у яго на вачах вымыла яна сваё цела, белае, чыстае ў сваёй красе, якому не трэба i купанне было, каб быць прыгожым; а пасля, назбiраўшы кветак, якiх толькi можна было знайсцi тою парою, прыбралi ў вянкi статуi, а Дорканаву сiрынгу ў ахвяру прывесiлi да скалы. Пасля гэтага яны пайшлi паглядзець сваiх коз i авечак. Але тыя ўсе ляжалi, нi травы не бралi, нi голасу не падавалi, а, як я думаю, яны, не бачачы Дафнiса i Хлоi, па iх сумавалi. Калi ж жывёла зноў убачыла iх, пачула, як заўсёды, iх воклiк i гукi сiрынгi, авечкi паднялiся i пачалi пасвiцца, а гарэзлiвыя козы скакаць наўкол, нiбы цешылiся ратунку свайго звыклага пастуха. Але ў душы ў Дафнiса не было радасцi, калi ён пабачыў Хлою голую, красу, дагэтуль прыкрытую, - адкрытаю. Сэрца яго балела, нiбы яго нейкая атрута грызла, ён то парывiста дыхаў, нiбы нехта за iм гнаўся, то задыхаўся, нiбы занямогся ад гэтай пагонi. Яму купанне ў ручаiне здалося страшнейшым за нядаўняе ў моры. Думаў, што душа ў яго ўсё яшчэ астаецца ў разбойнiкаў, бо быў малады, з вёскi i не ведаў яшчэ аб Эрасавым разбоi.
КНIГА ДРУГАЯ
1
Восень была ўжо ў самай красе, надыходзiў збор вiнаграду, i ў палях усё было ў рабоце; хто рыхтаваў нацiсi, хто чысцiў бочкi, хто кашы плёў. Той рупiўся аб маленькiх сярпах, каб зразаць вiнаградныя гронкi, а той - пра камень, каб выцiскаць з гронак сок, а яшчэ iншы - пра сухiя галiнкi, ачышчаныя ад кары, каб уночы запалiць iх i пры святле несцi дадому вiнаграднае сусла.
Не зважаючы на сваiх коз i авечак, Дафнiс i Хлоя памагалi пры рабоце. Ён прыносiў гронкi ў кашах i, ссыпаючы ў нацiсi, таптаў i разлiваў вiно ў бочкi, а яна гатавала ўсiм яду, налiвала iм пiць леташняга вiна, зрэзвала з невысокiх лоз гронкi. Бо на Лесбасе ўвесь вiнаград невысокi, не цягнецца ўгару, не лезе на дрэва, лозы сцелюцца i паўзуць, як плюшч; нават дзiця, якое толькi што з пялёнак выбавiла рукi, магло б дацягнуцца да гронак.