Arkadio iris al li.
— Ankoraŭ unu fojon, bonvenon! — diris Vasilij Ivánoviĉ, almetante militiste la manon al la makulita vertĉapeto, kovranta lian kapon. — Mi scias, ke vi kutimis al la lukso, plezuroj, sed ankaŭ la grandaj de nia mondo ne malŝatas pasigi iom da tempo sub la tegmento de kabano.
— Kiel vi povas min nomi granda de nia mondo? Ankaŭ mi al la lukso tute ne kutimis.
— Permesu, permesu, — respondis Vasilij Ivánoviĉ kun ĝentila gesto. — Kvankam nun mi jam apartenas al la arĥivo, mi multon iam vidis en la mondo, mi rekonas birdon per ĝia flugo. Mi estas ankaŭ iom psikologo kaj fizionomiisto. Se mi ne posedus ĉi tiun arton — mi kuraĝas tiel ĝin nomi — mi antaŭ longe pereus; oni dispremus min, malaltan homon. Mi diros al vi sen komplimentoj: la amikeco, kiun mi rimarkas inter vi kaj mia filo, sincere ĝojigas min. Mi ĵus vidis lin; laŭ sia kutimo, kiun vi certe konas, li leviĝis tre frue kaj promenas tra la ĉirkaŭaĵo. Pardonu mian scivolon: vi jam longe konas mian Eŭgenon?
— De la lasta vintro.
— Vere? Pardonu, ankoraŭ unu demando. Sed eble ni sidigos? Permesu, ke mi demandu vin, kiel patro, kun la tuta sincereco: kian opinion vi havas pri mia filo?
— Via filo estas unu el la plej rimarkindaj homoj, kiujn mi renkontis en mia vivo, — varmege respondis Arkadio.
La okuloj de Vasilij Ivánoviĉ subite malfermiĝis kaj liaj vangoj iom ekflamis. La fosilo falis el liaj manoj.
— Do, vi opinias, — komencis li …
— Mi estas certa, ke granda estonteco atendas vian filon, ke li famigos vian nomon. Mi estis konvinkita pri tio de nia unua renkonto.
— Kiel … kiel ĝi okazis? — malfacile elparolis Vasilij Ivánoviĉ.
Ekstaza rideto malfermis liajn larĝajn lipojn kaj ne forlasis ilin plu.
— Vi deziras scii, kiel ni renkontis unu la alian?
— Jes … kaj ĝenerale …
Arkadio komencis rakonti kaj paroli pri Bazarov kun ankoraŭ pli granda entuziasmo kaj admiro ol en la vespero, kiam li dancis mazurkon kun sinjorino Odincóv.
Vasilij Ivánoviĉ aŭskultis lin, aŭskultis, viŝis la nazon, volvis la naztukon en ambaŭ manoj, tusis, malordigis la harojn kaj fine ne povis sin deteni kaj kisis la ŝultron de Arkadio.
— Vi tute feliĉigis min, — diris li, ne ĉesante rideti, — mi devas diri al vi, ke mi … adoras mian filon; pri mia edzino mi diros nenion: konata afero — patrino! Sed mi ne kuraĝas esprimi al li miajn sentojn, ĉar li ne amas tion. Li estas malamiko de ĉiuj konfidencioj; multaj eĉ riproĉas al li la severecon de lia karaktero kaj vidas en ĝi signon de fiereco aŭ de sensenteco; sed tiajn homojn, kiel li, oni ne povas mezuri per la ordinara ulno, ĉu ne vere? Ekzemple, alia en lia loko ĉiam rigardus la gepatran monujon; kaj li, ĉu vi kredos? — neniam petis de ni troan kopekon, Dio scias tion.
— Li estas ne profitama, honesta homo, — diris Arkadio.
— Jes, ne profitama. Kaj mi, Arkadio Nikolaiĉ, ne sole adoras lin, mi estas fiera pri li, kaj mia tuta ambicio konsistas en tio, ke iam en lia biografio estu skribitaj la jenaj vortoj: «Filo de simpla regimenta kuracisto, kiu tamen frue divenis lin kaj ŝparis nenion por lia eduko»… — La voĉo de la maljunulo estingiĝis.
Arkadio premis lian manon.
— Kiel vi pensas, — demandis Vasilij Ivánoviĉ post mallonga silento, — ne sur la medicina kampo li ja atingos la famon, kiun vi profetas al li?
— Kompreneble, ne sur la medicina, kvankam ankaŭ tie li estos unu el la plej famaj scienculoj.
— Do sur kia kampo, Arkadio Nikolaiĉ?
— Malfacile estas diri tion nun, sed li estos fama.
— Li estos fama! — ripetis la maljunulo kaj dronis en medito.
— Arina Vlasievna ordonis peti, ke vi venu trinki teon, — diris Anfisuŝka, preterpasante kun grandega plado da maturaj framboj.
Vasilij Ivánoviĉ forskuis la mediton.
— Ĉu oni preparis malvarman kremon por la framboj?
— Jes.
— Malvarman, ne forgesu! Sen ceremonioj, Arkadio Nikolaiĉ, prenu pli multe. Kial Eŭgeno ne venas?
— Mi estas ĉi tie, — eksonis la voĉo de Bazarov el la ĉambro de Arkadio.
Vasilij Ivánoviĉ rapide sin turnis.
— Aĥ! Vi volis viziti vian amikon; sed vi venis tro malfrue,
— Pri kio?
— Estas ĉi tie kamparano, kiu estas malsana je iktero…
— Tio estas je flavmalsano?
— Jes, kronika kaj tre obstina. Mi donis al li centaŭreon kaj hundodenton, mi konsilis al li manĝi karotojn, preni sodon; sed ĉio ĉi estas paliativaj rimedoj; necesa estas io pli energia. Kvankam vi ridas la medicinon, mi estas certa, ke vi povas doni al mi bonan konsilon. Ni reparolos pri tio poste. Kaj nun ni iru trinki teon.
Vasilij Ivánoviĉ salte leviĝis de la benko kaj ekkantis la versojn de «Roberto Diablo»:
— Rimarkinda viveco! — diris Bazarov, forirante de la fenestro.
Venis la tagmezo. La suno bruligis de post la maldika vualo de seninterrompaj, blanketaj nuboj. Ĉio silentis. Nur la kokoj bataleme kriis unu al alia en la vilaĝo, ekscitante en ĉiu aŭskultanto strangan senton de dormemo kaj enuo. Ie alte sur la supro de arbo sonis kvazaŭ plorema alvoko la nesilentiĝanta pepo de juna nizo. Arkadio kaj Bazarov kuŝis en la ombro de malgranda fojna amaso, sterninte sub sin kelke da plenbrakoj da brue seka, sed ankoraŭ verda kaj bonodora herbo.
— Tiu tremolo, — ekparolis Bazarov, — rememorigas al mi mian junecon. Ĝi kreskas ĉe la rando de kavo, kiu restis post iama brikejo. Mi estis tiam konvinkita, ke la kavo kaj tremolo posedas specialan talismanon: mi neniam enuis apud ili. Mi ne komprenis tiam, ke mi ne enuas tial, ke mi estas infano. Sed nun mi estas plenaĝa, la talismano ne efikas plu.
— Kiom da tempo vi pasigis ĉi tie entute? — demandis Arkadio.
— Du jarojn unu post la alia; poste ni venis ĉi tien de tempo al tempo. Ni vivis vivon de nomadoj; ni plejparte vagis de unu urbo al alia.
— Ĉi tiu domo ekzistas jam longe?
— Jes. Ĝin konstruis mia avo, la patro de mia patrino.
— Kiu li estis, via avo?
— La diablo scias! Submajoro, se mi ne eraras. Li servis sub Surorov, kaj ĉiam rakontis pri la transiro de Alpoj. Kredeble, li mensogis.
— Jen kial vi havas en la salono portreton de Surorov. Mi amas tiajn dometojn, kia via, malnovajn kaj varmajn; ili posedas ian specialan odoron.
— Pro la lampa oleo kaj pro la trifolio, — diris Bazarov, oscedante. — Kaj kiom da muŝoj estas en ĉi tiuj agrablaj dometoj … Ph!…
— Diru, — komencis Arkadio post mallonga silento, — oni ne estis severa por vi en via infaneco.
— Vi vidas, kiajn gepatrojn mi havas. Ili ne estas timigaj.
— Vi ilin amas, Eŭgeno?
— Jes, Arkadio.
— Ili tiel amas vin!
Bazarov silentis momenton.
— Ĉu vi scias, pri kio mi pensas? — diris li fine, metante la brakon sub la kapon.
— Mi ne scias. Pri kio?
— Mi pensas: feliĉe vivas miaj gepatroj en la mondo! Mia patro, jam sesdekjara homo, klopodas, diskutas pri «paliativaj rimedoj», kuracas, ludas grandaniman kun la kamparanoj, — unuvorte ĝuas; ankaŭ mia patrino estas feliĉa: ŝia tago estas tiel plenigita de diversaj okupoj, de «oh!» kaj «ah!» ke ŝi ne havas tempon pripensi; kaj mi…
— Kaj vi?
— Kaj mi pensas: jen mi kuŝas ĉi tie apud fojna amaso … La malvasta loko, kiun mi okupas, estas tiel eta kompare kun la cetera spaco, kie mi ne estas kaj kie oni ne scias pri mia ekzisto; la parto de la tempo, kiun la sorto destinis por mia vivo, estas tiel bagatela kompare kun la eterneco, en kiu mi ne ekzistis kaj ne ekzistos … Tamen en ĉi tiu atomo, en ĉi tiu matematika punkto, cirkulas la sango, laboras la cerbo, deziras ion … Kia abomenaĵo! Kia sensencaĵo!