En la sekvinta tago Katja sidis sur sia amata benko kaj apud ŝi sidis ree Arkadio. Ŝi cedis al liaj petoj, iri kun li en la «portikon».
Ĝis la matenmanĝo restis ĉirkaŭ unu horo; la varmega tago jam estis anstataŭanta la rosplenan matenon. La vizaĝo de Arkadio konservis la hieraŭan esprimon, sur tiu de Katja estis legebla embaraso. Ŝia fratino, tuj post la teo, alvokis ŝin en sian kabineton kaj antaŭe karesinte ŝin, kio ĉiam iom timigis Katjan, konsilis al ŝi esti pli singarda kun Arkadio, kaj precipe eviti, resti sola kun li, ĉar tion jam rimarkis la onklino kaj la tuta domo. Krom tio, jam en la antaŭtago vespere Anna Sergéevna estis malbonhumora; kaj Katja mem sentis konfuzon, kvazaŭ konfesante sian kulpon. Cedante al la peto de Arkadio, ŝi diris al si, ke tio estos lastfoje.
— Katerino Sergéevna, — ekparolis li senĝene kaj samtempe timeme, — de la tempo, kiam mi havas la honoron vivi kun vi sub la sama tegmento, mi parolis kun vi pri multaj aferoj, tamen restis unu tre grava por mi … demando, kiun mi neniam tuŝis. Vi diris hieraŭ, ke oni ŝanĝis min ĉi tie, — aldonis li, serĉante kaj evitante la rigardon de Katja, demande fiksitan sur li. — Efektive, mi ŝanĝiĝis en multaj rilatoj, kaj tion vi scias pli bone, ol iu ajn, vi, al kiu mi, en la realeco, ŝuldas tiun ĉi ŝanĝon.
— Mi? … Al mi? … — diris Katja.
— Mi ne estas plu la tromemfida knabo, kia mi venis ĉi tien, — daŭrigis Arkadio, — ne vane pasis mia dudek tria jaro; kiel antaŭe mi deziras esti utila, mi deziras oferi ĉiujn miajn fortojn al la vero; sed mi ne plu serĉas miajn idealojn tie, kie mi serĉis ilin antaŭe; ili aperas antaŭ mi … multe pli proksime. Ĝis hodiaŭ mi ne komprenis min, mi prenis sur min taskojn, kiuj superas miajn fortojn … Miaj okuloj antaŭ nelonge malfermiĝis dank’ al unu sento … Miaj esprimoj estas ne tute klaraj, sed mi esperas, ke vi komprenos min …
Katja respondis nenion, sed ĉesis rigardi Arkadion.
— Mi pensas, — daŭrigis li pli kortuŝita, kaj fringo super li inter la folioj de betulo senzorge kantis sian kanton, — mi pensas, ke estas devo de ĉiu honesta homo esti tute sincera … por tiuj … tiuj homoj, kiuj … unuvorte por la homoj, kiuj estas al li karaj, kaj tial mi … mi intencas …
Sed tie ĉi la elokventeco tute forlasis Arkadion; li implikiĝis, konfuziĝis kaj estis devigita iom silenti; la okuloj de Katja estis ĉiam mallevitaj. Ŝajnis, ke ŝi ne komprenas, kien li kondukas ĉion ĉi kaj atendis ion.
— Mi antaŭvidas, ke mi mirigos vin, — komencis Arkadio, rekolektinte la fortojn, — tiom pli, ke tiu ĉi sento iel koncernas vin, rimarku tion … Vi riproĉis al mi hieraŭ, mi memoras, mankon de seriozeco, — daŭrigis Arkadio kun la mieno de homo, kiu eniris en marĉon, sentas, ke kun ĉiu paŝo li pli kaj pli profundiĝas, kaj kiu tamen rapidas antaŭen, esperante rapide eliĝi; — ĉi tiu riproĉo ofte estas adresata… direktata al junaj homoj, eĉ kiam ili ĉesas ĝin meriti; kaj se mi posedus pli da memfido … («Helpu, helpu min!» — kun malespero pensis Arkadio, sed Katja kiel antaŭe ne turnis la kapon.) Se mi povus esperi …
— Se mi povus fidi al tio, kion vi diras, — eksonis en la sama momento la klara voĉo de Anna Sergéevna.
Arkadio tuj eksilentis, Katja paliĝis. Tuj apud la arbetaĵo, kiu kovris la portikon, estis mallarĝa vojeto. Anna Sergéevna iris sur ĝi, akompanata de Bazarov. Katja kaj Arkadio ne povis ilin vidi, sed aŭdis ĉiun vorton, murmureton de la vesto, eĉ la spiron. Ili faris kelke da paŝoj kaj kvazaŭ intence haltis rekte antaŭ la portiko.
— Vi vidas, — daŭrigis Anna Sergéevna, — ke ni ambaŭ eraris; ni ambaŭ ne estas plu homoj de la unua juneco, precipe mi; ni vivis, ni estas lacaj; ni ambaŭ — kial ne diri tion — ni ambaŭ estas inteligentaj: en la komenco ni interesis unu la alian, la scivolo estis ekscitita … kaj poste …
— Kaj poste mi ĉesis interesi, — interrompis Bazarov.
— Vi scias, ke ne tio estis la kaŭzo de nia disiĝo. Sed kia ajn ĝi estu, ni ne bezonis unu la alian, jen estas la ĉefa afero; ni havis tro … kiel diri … tro da komunaj trajtoj. Ni tion ne tuj komprenis. Kontraŭe, Arkadio…
— Ĉu vi lin bezonas? — demandis Bazarov.
— Ĉesu, Eŭgeno Vasiliĉ. Vi diras, ke mi ne estas indiferenta por li, ankaŭ al mi mem ĉiam ŝajnis, ke mi plaĉas al li. Mi scias, ke mi povus esti lia onklino, sed mi ne kaŝos de vi, ke mi komencas pli ofte pensi pri li. En ĉi tiu juna kaj freŝa sento estas ia allogo …
— La vorto «ĉarmo» estas pli uzata en tiaj okazoj, — interrompis Bazarov; bolado de la galo estis aŭdebla en lia trankvila, sed surda voĉo. — Arkadio ion kaŝis de mi hieraŭ; li parolis nek pri vi, nek pri via fratino … Tio estas grava simptomo.
— Li estas al Katja tute kiel frato, — rediris Anna Sergéevna, — kaj tio plaĉas al mi en li, kvankam eble mi ne devus permesi tian intimecon inter ili.
— Tion diras en vi … la fratino? — diris Bazarov kun akcento.
— Kompreneble … sed kial ni staras? Ni iru. Kia stranga interparolo, ĉu ne vere? Kaj ĉu mi povis supozi, ke mi tiel parolos kun vi? Vi scias, ke mi vin timas … kaj samtempe mi konfidas al vi, ĉar en la realeco vi estas tre bona.
— Unue, mi tute ne estas bona; due, mi fariĝis por vi tute sensignifa, kaj vi diras al mi, ke mi estas bona … Tio estas tute, kvazaŭ vi metus floran kronon sur la kapon de mortinto.
— Eŭgeno Vasiliĉ, ni ne estas mastroj … — komencis Anna Sergéevna, sed alflugis vento, skuis la arbojn kaj forportis ŝiajn vortojn.
— Vi ja estas libera, — diris post momento Bazarov. Nenion plu oni povis distingi; la paŝoj malproksimiĝis … ĉio eksilentis.
Arkadio sin turnis al Katja. Ŝi sidis en la sama pozo, nur ŝia kapo malleviĝis ankoraŭ pli.
— Katerino Sergéevna, — diris li per tremanta voĉo kaj kun preminte la manojn. — Mi amas vin por eterne kaj senrevene mi amas neniun ekster vi. Mi volis tion diri al vi, ekscii vian opinion kaj tiam peti vian manon, ĉar mi estas neriĉa kaj ĉar mi sentas min preta al ĉiuj oferoj … Vi ne respondas? Vi ne kredas al mi? Vi pensas, ke mi parolas senkonsidere? Sed rememoru la lastajn tagojn! Ĉu jam longe vi ne konvinkiĝis, ke ĉio alia — komprenu min — ĉio, ĉio alia malaperis sen postesigno? Ekrigardu min, diru al mi unu vorton … Mi amas … mi amas vin, kredu al mi!
Katja ekrigardis Arkadion per seriozaj kaj serenaj okuloj kaj post longa pripenso, apenaŭ ridetante, diris:
— Jes.
Arkadio salte leviĝis de la benko.
— Jes! Vi diris: jes, Katerino Sergéevna! Kion signifas ĉi tiu vorto? Ke mi vin amas, ke vi kredas al mi … Aŭ … aŭ … mi ne kuraĝas fini…
— Jes, — ripetis Katja kaj tiuĉifoje li komprenis ŝin. Li kaptis ŝiajn grandajn belajn manojn kaj premis ilin al sia koro; la ĝojo sufokis lin. Li ŝanceliĝis sur la piedoj kaj ripetis senĉese: «Katja, Katja…», kaj ŝi ploris kaj ridis samtempe. Kiu ne vidis tiajn larmojn en la okuloj de amata estaĵo, tiu ne spertis ankoraŭ, ĝis kia grado, svenante pro dankemo kaj pro honto, homo povas esti feliĉa sur la tero.
En la sekvinta tago frumatene Anna Sergéevna ordonis alvoki Bazarovon en sian kabineton kaj penante rideti, etendis al li falditan leterpaperon. Tio estis letero de Arkadio: en ĝi li petis la manon de ŝia fratino.
Bazarov rapide trakuris la leteron kaj pene ekregis sin, por ne montri la malican senton, kiu eksplodis en lia brusto.
— Jen kio, — diris li, — kaj vi asertis ankoraŭ hieraŭ, ke li amas Katerinon per frata amo. Kion vi intencas fari?
— Kion vi konsilas al mi? — demandis Anna Sergéevna, ĉiam ankoraŭ ridetante.
— Mi pensas, — respondis Bazarov ankaŭ kun rido, kvankam tute ne estis al li gaje kaj li nur ŝajnigis ridon, same kiel ŝi, — mi pensas, ke oni devas beni la junan paron. La partio estas bona en ĉiuj rilatoj; la havo de Kirsanov estas ne malgranda, li estas la sola filo kaj lia patro estas brava homo, li ne kontraŭstaros.