Адольф. Ці ж у бацькоў маладога, паненка, думаеце, не хваце на вяселле?
Паўлінка. Хваце не хваце, а такі вяселля майго ніхто не ўбача…
Сцяпан. Гэта, каханенькая, родненькая, пабачым. Яшчэ я на тое ёсць і ў сваёй хаце гаспадар, а не госць! Жыта повен аруд і сала не адзін пуд.
Пранцісь. Собственно, глупства, вось-цо-да. Часам ці вяселле, ці павесіў - адно на другое, пане дабрудзею, выходзе.
Агата. А ты, «вось-цо-да», прыкусі свой язык і не тыцкайся, тудэма-сюдэма, туды, куды цябе не просяць. Напіўся, наеўся, дык і маўчы!
Альжбета (да Агаты). Што ж там, свацейка, такое? Сват жа нічога благога не кажа. (Да Паўлінкі.) Прыбірай ты ўжо, дзеткі, са стала.
Пранцісь. Собственно, ці свінні елі, ці шляхта папасавалася - гэтак, вось-цо-да, стол выглядае, пане дабрудзею.
Паўлінка. Добра, мамка, зараз. (Да Адольфа.) А пан Адольф мне паможа?
Адольф. Калі патраплю, дык чаму ж не?
Прыбіраюць са стала; пасудак стаўляюць на табурэце, каля самавара.
Альжбета. Вы бы, дзеткі, занеслі пасудак на тую палавіну.
Паўлінка. Усё роўна я пасля занясу сама, а цяпер… (паглядаючы хітравата на Адольфа) я баюся з панам Адольфам ісці адна на тую палавіну!
Адольф (несучы пасудак, убок). Відаць, дзеўка ўлялюскалася ў мяне па самую шыю.
Паўлінка (ідучы к сталу, убок). І собіла ж Богу стварыць гэткую чапялу недарэчную!
Пранцісь (да Паўлінкі). А праўда, собственно, лепш старожа, як варожа, пане дабрудзею.
Агата (да Пранціся). А ты, «старожа», не мялі попусту, а думай, як дахаты ісці.
Пранцісь. Пане дабрудзею, дык і пойдзем; што ж там, собственно, такое.
Развітваюцца абое і выходзяць. Альжбета памагае прыбіраць са стала.
З’ява VI
Паўлінка, Адольф, Сцяпан, Альжбета.
Паўлінка. Не так, пан Адольф, бярэш шклянкі; трэба вось як. (Паказвае.) Ну, і зграбны ж! не раўнуючы - як вол да карэты.
Адольф. А панна Паўлінка ўсё капліменты мне гавора.
Паўлінка (убок). Дурню плюнь у вочы, а ён скажа: дождж ідзе!
Альжбета (да Сцяпана, які клюе носам за сталом). Што ты табаку важыш? Ідзі ды кладзіся спаць. Гэта ж табе тут не карчма!
Сцяпан (сонна). Каханенькая, родненькая, я наважу, а ты купіш. Сон - не кепская рэч. Для чаго калядкі - добрыя святкі, што пад’еў ды на палаткі. (Вылазячы з-за стала, да Адольфа.) Каханенькі, родненькі, выбачай… Забаўляйся тут з Паўлінкай, а я прыкархну трохі… Сягоння яшчэ досвіта мяне мая ўспарола. (Адводзячы Адольфа ў старану.) Ну, што? Як мая Паўліна… падышла пад мысль?
Адольф. О, важная маладзіца! Хоць сягоння гатоў з ёю жаніцца.
Сцяпан. Ну, так тупай каля яе; толькі смела; яна дзеўка падатлівая, хоць, можа, і мае трохі якіх мухаў у носе.
Адольф. Хэ-хэ-хэ! Я да ўсякай патраплю падлізацца.
Сцяпан. Ну, дык падлізвайся, каханенькі, родненькі. (Адвітваецца і ідзе ў бакоўку.)
З’ява VII
Паўлінка, Адольф, Альжбета.
Альжбета (сціраючы стол). А ты, Паўлінка, можа, у карты пайграеш з панам Адольфам?
Адольф (закурваючы). Ды і мне ўжо трэба збірацца дамоў.
Паўлінка. Ці ж пан Адольф рассыпаўся, што маніцёся збірацца? Заедзеце яшчэ; каня ж маеце не жартачкі!..
Адольф. О, конь мой добры!
Альжбета. Ну, дык і чаго ж спяшацца?.. Нам, старым, як той кажа, такая рэч: пад’еў ды на печ.
Паўлінка (убок). Чаго добрага - заначуе, вось будзе бяда! (Голасна.) А пагода сягоння нядрэнная. Нават месяц свеціць, што рэдка на Пакровы. Будзе добра для пана Адольфа дамоў ехаць.
Адольф. А хоць бы і дрэнная, дык мне блізка, жарабец мой умомант дамчыць.
Альжбета (да Паўлінкі). Ну, дык паглядзі ж ты, дзе карты, ды пазабаўляйцеся яшчэ трохі з панам Адольфам, бо я, мусіць, зраблю следам за дзедам. Трохі ж сягоння такі натупалася.
Адольф. Проша, проша, панічка! На нас, маладых, не зважайце.
Альжбета. А ўжо ж я такі і пайду.
Адольф (цалуючы ў руку Альжбету). Хутка і я паеду, вось толькі дам аднаго гаспадара панне Паўлінцы.
Паўлінка. Паглядзім - хто каму?!
Шукае карт. Альжбета выходзіць у бакоўку.
З’ява VIII
Паўлінка, Адольф.
Адольф. Чаго паненка шукае?
Паўлінка. Таго, чаго яшчэ не маю, - карт.
Адольф (глянуўшы на акно). А вось яны, на акне.
Паўлінка (убок). Думала, што не ўбачыць; скарэй бы, можа, з хаты выпхнула, не найшоўшы карт. (Да Адольфа.) Ну, калі ёсць, дык будзем іграць. (Паглядзеўшы ў акно.) А ў што?
Адольф. У гаспадара.
Паўлінка. Гэта, значыцца, у дурня?
Адольф. Ну, гэта толькі мужыкі так гавораць. (Раздае карты.)
Паўлінка. А як пан Адольф думаў, хто мы? То ж таксама мужыцкага роду.
Адольф. Першы раз чую!
Паўлінка. Ды і пан Адольф таксама мужыцкага роду. (Іграюць у карты.)
Адольф (здзіўлены). І я?!
Паўлінка. Але, але! Калісь былі ўсе мужыкі, ну дык цяпер кожны чалавек мужыцкага роду, хоць каторы і прыкідваецца панам ці графам. Ды і што гаварыць! Адам і Ева і то былі мужыкамі.
Адольф (здзіўлены). Адам і Ева?!
Паўлінка. І Ной, і Езус…
Адольф. Што я чую? Адкуль гэта, панна Паўлінка, усё ведаеце?
Паўлінка. Ого, не скажу!
Адольф (просячы). Проша сказаць.
Паўлінка. Не тэй б’іце! Вот салапяка!
Адольф (паправіўшыся). Ды скажыце!
Паўлінка (нецярпліва). Ну, добра. Запытайцеся ў Якіма Сарокі: ён усё вам раскажа. (Адольф праігрывае.) Дурань пан! Дурань пан!
Адольф (папраўляючы). Гаспадар. (Раздае карты.)
Паўлінка (убок). Які чорта гаспадар, калі дурань?
Адольф. Што панна Паўлінка кажа?
Паўлінка. Кажу: але, гаспадар. (Хвілю маўчаць. Убок.) Што тут гаварыць з гэтай вандзонкай. І трымае ж яго нядобрае! (Да Адольфа.) А ці, пан Адольф, жаніцца хочаце?
Адольф. Ой, страшэнна хачу. А панне Паўлінцы замуж хочацца?
Паўлінка. Ого, яшчэ і як хочацца!.. Калі ўдасца, дык яшчэ і сягоння, можа, пайду.
Адольф. А я ж яшчэ з таткам і мамкай вашымі нічога аб гэтым не гаварыў.
Паўлінка. Аб чым - аб гэтым?
Адольф. Ну, аб тым, як я жаніцца буду, а панна Паўлінка замуж ісці. (Праігрывае.)
Паўлінка. Ізноў пан дурнем! Ізноў дурнем!
Адольф. Гаспадаром!.. (Раздае карты.)
Паўлінка. А можа, ужо будзе? Нешта спаць як бы хочацца. (Зявае, устае і паглядае ў акно. Убок.) А што, калі не прыйшоў?
Адольф (не пачуўшы). Хто не пайшоў?
Паўлінка. Я кажу, каб хаця дождж не пайшоў. (З удаванай жаласцю.) Я так жалею, так жалею пана Адольфа, каб не замок, што аж тут нешта трасецца. (Паказвае на грудзі.)
Адольф. І я таксама панну Паўлінку жалею і цяпер, і потым.
Паўлінка. Калі гэта потым? Як пан Адольф яшчэ дурня возьме?
Адольф. Ды не! Тады, як будзем… як будзем… ну, як гэта сказаць.
Паўлінка. Ізноў скруціў! (Папраўляе.) Вось гэтак было, гэтак біць трэба, а з гэтай хаджу, і пан Адольф ізноў дурань, дурань, дурань!
Адольф. Гаспадар!
Паўлінка. Усё роўна, хоць гаспадар, але як карты паказваюць, дык дурань!