Дождж ідзе на маю галаву пахмурна-навесны,
Дождж-напамін пра хуткаплыннасць светлаблакітнай песні,
Дождж ідзе. На маю галаву. Дождж серабрыставалосы.
I сплывае як ласка i глыбейшыя сэнсы маўклівых нябёсаў.
„Сэнсы маўклівых нябёсаў...” Вы адчуваеце метафізічная скандэнсаванасць, не праясненая падзейнай канкрэтыкай, містычная знакавасць, чар ідэі...Вымаўленасць i непрамоўленасць. Сплаў складанасці i дыстынктоўнасці... Мэтанакіраванасць абстрагаванай думкі.
I ведаю — верай — што раней не было мяне такога. што
Жыццём к жыццю пакліканы, пэўна, цалкам выпадкова
з ланцуга арганікі невядома як доўгага.
... Жыццё...
у парыве таемным...
перацячэ праз усё вядома жывое i род чалавечы
станецца формай, відавочна, яшчэ больш дзівосна магічнай.
Але ўжо там, за тым мурам, адкуль ні Слова, ні Рух нас не паклічуць.
Ян Чыквін разлічвае на індывідуальнае разуменне, пазбягае пустой бяссэнсіцы лірызму, апісальнасці, азадачвае наш розум, прапаноўвае нам суадносіны са свету ідэй.
Ян Чыквін вядзе асабісты маналог. Але нават там, дзе яго паэтычныя радкі відавочна маюць адрасата (ёсць i прысвячэнне: крыптанім):
Жыві, жыві, прыгожае тварэнне!
Шчаслівай будзь ад дотыкаў жыцця, —
ён у паэзіі сваёй перакідвае масток ад нібыта духоўнай выпадковасці да культуровых неаспрэчнасцяў, надаючы асобы сэнс рэальнаму:
Жанчына, што нечакана выйшла
з рамы вечнасці ў мой злічальны час, была
Дзевятай сімфоніяй Бетховена ін мінор.
Паэт наўмысна размывае зыходныя пункты, межы, лагічныя высновы. Не сцвярджае — але прапаноўвае. Памысліць. Выснаваць. Параўнаць.
Уладары часу
перададуць нам аб’ектыўны вобраз
нашай рэчаіснасці —
I не паверым.
I ўнікнем таямніцы. I згадаем — разам з Я нам Чыквіным — пра „густы мёд мудрасці” „старых паэтаў”.
I „мёд мудрасці” сучаснікаў Алеся Разанава, напрыклад. З якім Яна Чыквіна звязваюць i блізкасць духоўная, i творчыя стасункі. A i ў нашай чытацкай свядомаеці яны — недзе паблізу. Не паводле сістэмы густаў, нават не паводле загадкі вечных духоўных каштоўнасцяў, а — ў адпаведнасці з быційнай неабходнасцю.
„Мы ўцяклі: адзін са сваёй рэчаіснасці, другі — са сваёй, а ў часе ўцёкаў сустрэліся”. I „сустрэчу” гэтую адчуе кожны, хто адзначыў для сябе незвычайную трывучасць водгукаў прамоўленага Алесем Разанавым у свеце душы.
Я маю — усё i не маю — ўсё.
Сэрца сусвету б'ецца ўва мне.
Вось менавіта гэтае імкненне надаць мастацтву ўсеахопны сэнс — калі не светабудовы, дык значэнне быційнае — i прыцягвае да творчасці i асобы гэтага паэта.
Жывы на зямлі, нашу ў сабе сваю
смерць i неўміручасць,
i адкрываю жыццём зямлю,
i адкрываю смерцю нябёсы,
a неўміручасцю — што найвышэй за ўсё,
a неўміручасцю — што найбліжэй за ўсё,
a неўміручасцю — зоркі.
Пільнасць думкі, спроба звязаць — магчыма, паводле Кантава імператыва, неба над намі i закон унутры нас, можа, паводле Гегеля, дзейсную прыроду духа i абсалютную ідэю, ці вызнаць „чыстую духоўнасць”, калі „рэчаіснасць ёсць унутраны свет”, а сваё ўласнае „Я” самаадносіцца да свайго ж „Я” паводле К’еркегора. Магчыма. Паводле нашага ўспрыняцця. Магчыма, i тое, i другое, i трэцяе. Не ад эклектызму самасвядомасці, — ад настойлівага імкнення да „квінтэсэнцыі існасці”.
І ў гэтым суб’ектыўным успрыняцці імкненні i шляхі Алеся Разанава перакрыжоўваюдца з намкненнямі іншых. Не аднадумцаў — о, не! — на такім узроўні творчасці нічога аднолькавага не бывае. (Увогуле — сумнавата, калі людзі аднолькава, стэрэатыпна мысляць). Размова — пра судачыненні свядомасцяў, блізкасць успрымання светапарадку. Урэшце — пра тую магію духоўную, калі творчасць аднаго чалавека набывае ва ўспрыманні другога асобую каштоўнасць, пераўтвараецца, вызнае новыя сэнсы.
Так было заўгодна Провіду, — што чыста падзейна, храналагічна — i мой шлях (жыццёвы) перакрыжаваўся з шляхам Алеся Разанава. Аднак пазначыць, што мы працавалі ў адной рэдакцыі або ведалі адно аднаго як рэдактар i аўтар (ролі мяняліся) — гэта не сказаць нічога.