У вогуле ў нас i да падзей кастрычніка 17-га года, а пасля ix — то найбольш, пра густ да нармалёвага жыцця вялі гаворку не інакш, як іранічна, пра звычкі нямецкіх бюргераў i французскіх буржуа выключна паблажліва i звысоку. Не кажучы пра ацэнку гістарычных падзей — тут размова была звычайна такая, нібыта прамоўцы валодаюць ісцінай у апошняй інстанцыі. З просталінейна-сацыялагічным ухілам.
Цяпер „рэгістр адносін” іншы ці больш правільна, ракурс бачання, але танальнасць, на жаль, тая ж. Калі раней лічылі — вось крымінальны лёс вызначыў нарадзіцца i жыць да 17-га, значыць, амаль усе — царскія сатрапы, усё было пагана, усе вінаватыя, калі не маюць індульгенцыі — рабоча-сялянскага паходжання (ды i тут — з кім меў стасункі, што чытаў, якія думкі меў?), інакш маўляў, на сметнік гісторыі. Мы свой, мы новы свет збудуем. Збудавалі. Агледзеліся. Ні Бога, ні цара, ні героя. Разбурым. Разбурылі. Адшукаем усіх, у каго хаця кропля блакітнай крыві, узновім лепшае з таго, што было да Кастрычніка... Уздымем. Увойдзем.
Наперад, у новую светлую будучыню...
Калі на гэтую будучыню зірнуць сёння, так бы мовіць, з рэалій 2006-га года. Рэчаіснасць пераўзышла чаканні... Толькі, падобна, усё ў рэжыме наадварот. Расія ператварылася ў алігархічную дзяржаву, дзе, мусіць, як i абяцаў галоўны „приватизатор”, 6-ці працэнтам належыць усё багацце краіны, дзікі капіталізм, мільёны беспрытульных дзяцей, большасць насельніцтва — ў нішчымніцы. Сярэдняя Азія ці не вярнулася паводле сацыяльнага i дзяржаўнага статусу да сярэднявечча. У нас — абвясцілі кірмашовы сацыялізм. I, мабыць, ад вялікага набытку зранку каля сметніц — людзі, падбіраюць рэшты ад выкінутага аблашчанымі гандлёвым „сацыялізмам”. (І ва ўсіх постсавецкіх краінах тыя, хто валодае капіталам, у асноўным — былыя крымінальнікі, злодзеі, былыя партакраты, досыць часта ўсе гэтыя паняцці тоесныя.)
У той часавы момант, калі ствараўся гэты матэрыял (1992), i ў блізкія гады (да i пасля), віравала духоўнае жыццё, вярталася духоўная спадчына, выдавалі кнігі забароненых i непажаданых раней аўтараў, а цяпер ці не ўсё культуровае i мастацкае жыццё паглынула камерцыйная плынь, a з ёю — пошласць, адсутнасць этычных норм i арыенціраў, ухвала агрэсіі i звярыных інстынктаў.
У момант напісання эсэ, паводле дэкларацый дзяржаўных кіруючых асоб, павінны быў наступіць ледзь не ўсеагульны мір на планеце Зямля, a сённяшняя рэчаіснасць сведчыць зусім пра іншае: лакальныя войны, тэрарызм у шырокіх маштабах, бунты i закалоты ў самых, здавалася б, спакойных i ўладкаваных краінах Еўропы. Ну, a ў нас, у роднай краіне Беларусь, постфактум i дэ-факта , да ўсяго дадалося ў самым горшым варыянце занядбанне карэннай, сваёй мовы... I не толькі...
Ну, а вяртаючыся ў Італію... Там было рознае... На адной з сустрэч адзін з яе актыўных арганізатараў Рудольфо Курці, што некалі вучыўся ў Маскве i ведаў Саюз не паводле кніг, давёў: вы хочаце жыць, як мы. Дарэчы, кіраўнік групы падчас гаворкі адразу апынуўся побач, некага адпіхнуў, некага адсунуў: камандзёр, як яго называла наша Анна-Ліза, сімпатычна кантамінуючы словы камандзір i командор. Але сіньёр Курці адразу перапыніў нашага начальніка: „Я хачу гаварыць з гэтымі жанчынамі, а не з вамі”. Мы былі ўдзвюх з журналісткай з Эстоніі.
Камандзёр пайшоў шукаць суцяшэння неўнармаванымі дозамі напояў Эміліі-Раманьі. (1987 год — разгар антыалкагольнай гарбачоўскай кампаніі.) Не стрымаюся, каб не згадаць, як падчас наведвання фірмы „Рыніта” (вытворчасць він) гэты ахоўнік палітычнай надзейнасці па-гаспадарску прыхапіў з сабой падарунак, зроблены ўсёй трупе: цэлую скрыню трохсотграмовых бутэлечак лёгкага віна з рознымі напаўняльнікамі з садавіны.
Зноў нагадаю — асабіста для мяне паперадзе ўсяго — Дзяржава Божая: Civitas Dei. Што датычыць астатняга — ўсё адносна. A справядлівасць, законы Божыя — вечныя.
Менавіта паводле гэтых законаў цікавіла мяне вандроўка. I яе пуцявіны.
Area del Sol
Дарога Сонца — Area ciel Sol. Галоўная магістраль Італіі. Дзяржаўная аўтастрада, але платная. Аплата — ў залежнасці ад працягласці маршруту i цыліндроўкі машын.
Мы ехалі з Рыма па Паўночнай Італіі. Менавіта гэтая Італія займае сваё месца сярод сямі самых развітых краін свету. Менавіта тут — Фларэнцыя, Венецыя, Верона, Перуджа, Сіена, Парма, Балонья, Мілан... Паўночная i Паўднёвая Італія - гістарычна, эканамічна, сацыяльна — па сутнасці, дзве розныя краіны. Самі італьянцы гавораць: на Рыме заканчваецца Італія, пачынаецца Поўдзень. Сам Рым — у вобласці Лацыё. Поўнач: вядомыя нам Умбрыя, Таскана, Лігурыя, П’емонт, Эмілія-Раманья, Ламбардыя. Усё, што мы ведаем пра Італію па кнігах, па гісторыі, датычыць у асноўным Поўначы. Поўдзень: Кампанья, Базіліката, Апулія, Сіцылія, Сардынія. Гэта тое, што старэйшыя пакаленні ведаюць па фільмах неарэалістаў.