Сыр экспартуюць ва ўсе краіны свету, дзе ёсць італьянскія рэстараны. „Джыльё” забяспечвала i мясцовы рынак: малаком, кефірам, ёгуртам, вяршкамі, маслам. Менавіта „Джыльё” вырабляла тыя масла, вяршкі i малако, што карысталіся попытам у кандытарскай прамысловасці Італіі. На той момант у нас не толькі вялі барацьбу з усімі напоямі, што мелі хоць які градус хмелю, i віно было, зразумела, найвялікшым дэфіцытам, але i з малаком i асабліва творагам былі свае праблемы, то малако фірмы „Джыльё”, якое можна было трымаць у пакеце 90 дзён, рабіла ўражанне на нас. Зноў жа ў тым далёкім 87-м, калі камп’ютары былі для нас ужо не дзівам, але i не сталі неад’емнай часткай жыцця, рабіла ўражанне i тое, што i тут, на ферме, усё кантралявалася камп’ютарам, i перфастужка захоўвала дадзеныя.
I ўжо тады фірма сельгасмашын “Фергюсон-Ландзіні” рабіла міні-трактары. I ўжо тады — быў рэальны ўзор разумнага гаспадарання. Недзе ў 1960 годзе дзве фірмы: „Фергюсон” i „Ландзіні” — апынуліся на мяжы банкруцтва. Злучэнне капіталаў, жорсткае ўлічванне кан’юнктуры рынку далі неблагія вынікі. 50% створанага iшло на экспарт, у асноўным у Центральную Афрыку i Паўднёвую Амерыку. На пытанне, як там ставяцца да тамтэйшых заводаў у Саюзе, у фірме адказалі: Мінск ім не канкурэнт, а пра Валгаградскі завод i зусім нічога не ведаюць.
80 % тых, хто рабіў на прадпрыемстве, былі забяспечаныя лікавай сістэмай кіравання, уласна кажучы, ёю забяспечаныя ўсе цэхі, акрамя зборачнага. Давала свае вынікі i „размеркаванне роляў”: у зборачным цэху працавалі вопытныя рабочыя, a ў цэхах, дзе новыя тэхналагічныя працэсы, камп’ютэрызацыя — маладыя.
I калі раней у фірме імкнуліся да падвышэння заробку ўсіх, дык з цягам часу сталі заахвочваць прафесійны ўзровень працоўных. Існавала 7 разрадаў для рабочых i службоўцаў i так званая перасоўная шкала заробку, якая не залежала ад змен на рынку: паводле ўмоў кантракту, працоўнага i прафсаюзнага заканадаўства. Адміністрацыя прадавала ў кантакце з прафсаюзамі, да прыкладу, у сталоўцы харчаванне каштавала 40% рэальнага кошту. Была i свая крама, дзе рэчы больш танныя, як у звычайных магазінах. У фірмы існавалі свае дзіцячыя лагеры на моры i ў гарах. Дзеці ад 4 да 12 гадоў забяспечваліся пуцёўкамі, але аплата — 100%, ні пра якія скідкі гаворкі не было.
Не ведаю, ці сёння мы наблізіліся да таго, каб быць канкурэнтамі такіх фірм, як „Фергюсон-Ландзіні”. А вось кааператыву „Рыніта” мы наўрад ці калі-небудзь будзем канкурэнтамі — нават у самых спрыяльных умовах. Гэта фірма „Рыніта”, як ужо згадвалася, займалася вырабам вінаградных він. На тую пару тут перапрацоўвалася 2.000.000 цэнтнераў вінаграду ў год, 160.000 бутэлек. Гадавы абарот капіталу — 160 міліярдаў.
На прадпрыемстве было занята 400 чалавек. Змены — па 6 гадзін, але аплочваўся 40-гадзінны тыдзень. Члены кааператыву „Рыніта” былі па ўсёй Італіі. 4.000 — у Рэджа-Эміліі.
У кааператыве працавала шмат жанчын. Для ix зручна мець 6-гадзінны рабочы дзень, для адміністрацыі выгадна, жанчыны на такой вытворчасці куды больш надзейныя за мужчын: няма спакусы (ці яна меншая) да дэгустацыі прадукцыі. Тут таксама дзейнічала сістэма аўтаматаў. Дарэчы, сістэму каркавання, прынятую на „Рыніце”, выкарыстоўваюць i для амерыканскай кока-колы.
На „Рыніце” таксама абавязкова правяраюць, ці ёсць хімічныя кампаненты ў зыходнай сыравіне — вінаградзе. Праўда, умовы крыху больш мяккія, як у фірмы „Джыльё”: калі з аграрыем заключаны кантракт, вінаград прымаюць у любым выпадку, аднак калі выкарыстоўваліся хімікаты, аплата стане значна ніжэйшай.
Традыцыйныя віны „Рыніты”: ламбруска, з натуральнай, а не ўведзенай шыпучасцю, віно, якое вырабляюць толькі ў Эміліі-Раманьі; б’янка — белае віно „Рыніты”; мальвазія. 80% вырабленага ламбруска ішло на экспарт, асноўны экспарцёр — ЗША.
Усе гэтыя віны прадаюць i ў Італіі, зразумела. Нам у нашым гатэлі „Сан-Марко” ў Рэджо-Эміліі падавалі да абеду віно б’янка i ваду ў букатках — тую самую, з Апенінаў, з рымскіх старажытных акведукаў. У гатэль мы звычайна прыязджалі ледзь жывыя... Ва ўсе свае падарожжы — ў Балонью, у Парму, на ўсе прадпрыемствы — мы выязджалі адсюль. I раніцай паспявалі пабачыць з акна гатэля ўтульныя жаўтавата-крэмавыя лоджыі будынка насупраць гатэля i — кветкі, кветкі, кветкі... А калi нам урэшце ўдалася пахадзіць па горадзе, дык пабачылі побач з гатэлем шматпавярховыя дамы з гаражам і, утульныя катэджы — каля аднаго з ix паспелі перакінуць масток прыязнасці праз плот прыгажуну-спаніэлю: ён так добра глядзеўся на лужку перад домам — ярка-карычневы на зялёнай траве, пешчана-добразычлівы.