У нас тады быў на кватэры ўрач нямецкага батальёна. Ён любіў слухаць, як спявае Люся, не раз прасіў яе аб гэтым. I чамусьці любіў размаўляць, толькі я старалася, каб размоў такіх было як мага меней. Таму што аднойчы, заміраючы ад страху, чула адну такую размову. Урач быў карэнным масквічом, яго захапілі пры адступленні і прымусілі працаваць, і ён, відаць, саромеўся гэтага, таму што адстойваў свае пазіцыі неяк неахвотна, як бы з намаганнем. Ён казаў, што жыццё — жорсткае, часам яно ломіць хрыбты без дазволу і папярэджання, што ён і на гэтай пасадзе сваёй стараецца быць гуманным, каб не вывозіць моладзі больш, чым ёсць у тым патрэба (батальён займаўся вывазам моладзі ў Германію), што ў яго няма іншага выйсця і яшчэ многае, што гавораць людзі, у якіх хаця крыху засталося сумлення і толькі самалюбства не дазваляе стаць на калені і расплакацца, як ім, відавочна, хочацца гэта зрабіць...
— Няўжо вы хацелі б, каб немцы прайшліся па Маскве, каб іх боты тапталі Красную плошчу? — пыталася Люся.
— Пры чым тут гэта? Хачу — не хачу. Не ад мяне ўсё залежыць.
— Калі кожны так стане гаварыць, то не будзе каму Радзіму абараняць.
— Прыгожыя словы! Калі чалавек памірае, яму ўсё роўна, што і дзе. Галоўнае — жыць! Жыццё — апраўданне ўсяму!
— Жыццё? Не. Ёсць нешта даражэйшае. Я не магу вас пераканаць, але я в е д а ю, што гэта так.
— Ведаеце! Што вы ўвогуле ведаеце? Вы яшчэ дзяўчынка. А я скажу вось што: вам, з вашым талентам, з прыгажосцю, трэба было б ціхутка перачакаць усю мітульгу, а пасля... пасля вы зможаце прыносіць радасць, быць каханай, урэшце — быць славутай! Прырода не надта раскідваецца, яна скупа адмярае прыгажосць і талент, дык трэба ўсведамляць сябе яе ўлюбёнкай!
— Ужо тое, што вы кажаце, сведчыць: вы верыце ў нашу перамогу, нашу! Я і так думаю, што вы не можаце верыць у іх, вы не можаце!
— Я не ведаю, хто пераможа. Сутыкнуліся дзве агромністыя, нябачаныя ў гісторыі сілы. Я — проста маленькая пясчынка. Ці мне меркаваць пра гэта! Але я хачу выжыць, хачу пасля вайны слухаць музыку, бачыць карціны старых майстроў, любавацца прыгажосцю.
— I вам няважна, якія колеры ў вашай прыгажосці, які знак вісіць пад галавой? Не веру. I прытым вы ж бачыце, што вашаму фону... як там яго? — вашаму камандзіру няма справы да нас, абарыгенаў, яны нас і за людзей не лічаць. Думаеце, яны дазволяць вам глядзець на карціны старых майстроў? Яны проста вывезуць іх адгэтуль, у свой рэйх. I вы думаеце, што я стала б спяваць... для іх?
Ён маўчаў. Пасля сказаў, не падымаючы вачэй (я цікавала з кухні, сэрца маё білася часта-часта, а рукі былі ледзянымі):
— Калі вас заб'юць... калі прападзе ваш голас... Не! Я зраблю ўсё. Я вас выратую, маленькая вы, упартая ганарліўка. Можа, нехта і скажа мне дзякуй за вас, хаця б пасля маёй смерці ўспомніць добрым словам!
А праз некалькі дзён па яе прыйшлі паліцаі. Нехта падказаў, а можа, прыкмецілі самі, што нездарма каля Люсі столькі моладзі. Тады пачыналіся першыя выбухі на чыгунцы, знаходзілі забітых немцаў і паліцаяў і былі першыя забітыя, часта расстраляныя па адным толькі падазрэнні. I тады я ў адчаі кінулася да ўрача, а ён прасіў вышэйшае начальства. Менавіта па яго хадайніцтве з хаты выйшаў той нямецкі генерал з грэбліва падціснутымі вуснамі, ён кінуў пасля некалькі слоў, якія вярнулі Люсю, што ішла ўжо да выкапанай магілы. А калі яе адправілі ў Германію, мой кватарант, відаць, хутка здагадаўся аб усім, бо вочы яго былі вострымі, як у рысі, нездарма яго, ціхага, знешне спакойнага, пабойваліся ў батальёне. Я гаварыла, што ад дачкі няма ніводнай весткі, што яна, відаць, на нейкім полі ў Нямеччыне гаруе па родных мясцінах, а ён глядзеў на мяне спагадліва і крыху насмешліва... Неяк, перад самым адыходам батальёна з пасёлка, ён задумліва працягнуў мне хустачку, якая вісела на вяроўцы ў кухні.
— У вас што, дзве такія?
— Ды не,— вырвалася ў мяне, а сэрца так і схаладнела. Гэта ж Люсіна хусцінка, яе аддала яна, калі я прынесла ёй у лес новае, чыстае адзенне, а старое забрала дахаты! I як ён угледзеў!
— Здаецца ж, ваша дачка паехала ў гэтай хустачцы.
— Вам здалося, пан доктар.
Мы глядзелі адно аднаму ў вочы. Гэта былі страшныя для мяне хвіліны!
— Можа, і я памыляюся,— прамовіў ён ціха.— Можа быць... Вось скончыцца вайна — прыеду сюды яшчэ. У адпачынак. Прымеце мяне?