– А што, каб яе разумець, абавязкова быць паэтам?
– Мабыць, не абавязкова… – Галя на колькі секунд задумалася. – Але ж большасць людзей, абсалютная большасць, не валодаюць вобразным мысленнем. Такія людзі не здольныя адчуць паэзію… Яны могуць быць вельмі разумнымі – мыслярамі, цудоўнымі рэжысёрамі, акцёрамі, празаікамі, але паэзія для іх – пустое месца. Па вялікім рахунку, можна і не пісаць вершаў, а быць паэтам.
– І можна напісаць дзесяць тамоў і ім не быць? – як бы прадаўжаў яе думку Сурмач.
– Амаль што так. Можна напрактыкавацца ў рыфмарстве, вершаваным апісальніцтве… Але ніводная высокапрафесійная паэма не кране чытацкае сэрца, калі ў ёй няма Божае іскры.
– Ізноў жа абстракцыя, прывід – “Божая іскра”, – махнуў рукой Сурмач. – А што гэта, уласна кажучы, такое? Яе ж не памацаеш рукамі, словамі не апішаш. І хай мы маем хоць сто Божых іскраў – ніхто нас друкаваць не заспяшаецца.
– Гэта так… Але, павер мне, толькі такія – выпакутаваныя – вершы і маюць права на існаванне. Дакладней, не права… – крыху задумалася Галіна. – Выпакутаваныя, выбаленыя вершы валодаюць жыццёвай сілай, жыццяпраўднасцю, якая толькі і дае ім пуцёўку ў вечнасць.
– Туманныя фразы, – зазначыў Сурмач, хоць нядаўна і сам прыйшоў да блізкіх высноў. – Байкі пра сады нябесныя…
– Правільна, гэтыя высокія разважанні ні да чаго не прывядуць, пакуль нашы тварэнні будуць марнавацца ў сталах… Але ж я цябе для таго і паклікала, каб прапанаваць дапамогу. Я ж ведаю, як важна, як цяжка штосьці ўпершыню надрукаваць. Паслухай…
Нягледзячы на абыякавы знешні выгляд, Васіль насцярожыўся і лавіў кожнае слова братавай.
– У мяне ёсць знаёмы чалавек, рэдактар літаратурнага часопіса, вядомы паэт, які згадзіўся прагледзець твае вершы.
“Ці не той гэта, што мяне пляжыў? – прамільгнула памаўзлівая думка. – Во будзе весела!” Уголас спытаў:
– А як яго прозвішча?..
– Алесь Хведаравіч Месціч, рэдактар аддзела паэзіі часопіса… – (Галіна назвала адно вядомае літаратурнае выданне.) – Харошы чалавек.
– Гэты харошы чалавек для цябе – маладой і прыгожай жанчыны – можа быць вельмі дрэнным для маладога вершапісца, – паморшчыўся Сурмач.
– Алесь Хведаравіч можа быць суровым толькі да бяздарнасці. Табе тут няма чаго апасацца.
– У кожнага свой густ, – недаверліва буркнуў Васіль.
– Ну, ва ўсякім разе паспрабаваць трэба. Тым больш што я за цябе паручылася. Ты мяне не падводзь, ладна? – Галя прыязна зірнула на спадарожніка.
Яны ўжо выйшлі да ракі і рушылі па бетоннай набярэжнай. Справа быў сквер.
– Аддрукуй штук дзесяць вершаў – самых, на тваю думку, лепшых – і перадай мне.
– Добра, – без асаблівага энтузіязму згадзіўся Сурмач. – Хаця пустая гэта задума.
– Там паглядзім, – сказала братавая, спынілася ля парапета і абаперлася аб яго локцямі.
Тое ж зрабіў і Васіль. З хвіліну яны прастаялі бязмоўна.
31
Рака рабіла тут крутую лукавіну. У метрах ста ад іх утварылася прыродная паўвыспа, за якую і збочвала рака. На паўвыспе другі год запар ішлі будаўнічыя работы – узводзілася царква. Работы відавочна паскорыліся за апошнія два месяцы. Зараз яны вяліся ўжо на купалах, якія пакуль што ўяўлялі з сябе толькі дашчаны каркас.
– Глядзі, прыгажосць якая! – указала Галіна рукой на царкву.
У гэты міг скрозь невялікае акенца ў хмарах прабілася скупое восеньскае сонца і асвятліла толькі царкву і паўвыспу. Увесь астатні краявід усё яшчэ патанаў у вільготнай павалоцы.
– Добрую справу робяць людзі, – задумліва сказала Галіна. – Ты бачыш, колькі храмаў за апошнія гады паўстае. Нібы з руінаў.
– Камуністаў скінулі – вось і цэрквы будуюцца. Нармальны працэс. Толькі дзівіць мяне адна рэч. – Васіль крануў братавую за локаць. – Звярні ўвагу на архітэктуру гэтага храма: акурат велікаруская царква, няйначай. Гэты грувасткі прыземісты корпус, гэтыя вялізныя шарападобныя купалы… Хіба гэта па-нашаму, па-беларуску?
– А ты ведаеш, як па-беларуску? – з цікаўнасцю павярнулася да яго Галіна.
– А што тут ведаць! Дастаткова паездзіць па мястэчках і вёсках ды паглядзець на праваслаўныя храмы, якія камунякі сплюндраваць не паспелі. У нас здавён фарміравалася праваслаўная архітэктура як нешта сярэдняе паміж рускай царквой і касцёлам. Вытанчаная, накіраваная ўвысь форма, зграбныя завостраныя купалы…
– Ды ці гэта галоўнае?
– У кожным разе, гэта немалаважна, Галя, – пераканана гаварыў Васіль. – Форма таксама ёсць выяўленнем сутнасці. Я ж, напрыклад, не хаджу дома ў шараварах і цюбецейцы. Дый ты ў дзявоцтве за паранджой не хавалася. Праўда?