Пакуль памінаў ды ўзгадваў сваё, на двор выскачылі цыганяты. Кішэні ў зашмальцаваных і там-сям падраных штоніках няроўна тапырыліся, і ў руках па некалькі грушак. Самая ж меншая дзяўчынка (Андрон нават не ведаў яе імя) назбірала сакавітых пладоў у прыполле сваёй сукеначкі.
— Дужа не ўлягайце на зяленіва, а то жываты паўздувае,— параіў стары,— хадземце ў хату, хлеба з цукрам дам.
Дзеці зашлёпалі босымі нагамі па масніцах у сенцах, зайшоўшы ў пярэднюю, селі паўз печ на самаробнай разной лаве. Андрон пачаставаў цыганят, і яны, адкусваючы па ладным кавалку прысалоджанага хлеба, увішна жавалі, раз-пораз крадком кідаючы позіркі на стол, дзе застаўся ляжаць акраец батона і стаяла драўляная, зробленая ў даўнія гады Сыпуном, цукроўніца. Стары перахапіў позіркі дзяцей, раскроіў рэшту хлеба, зноў пасыпаў цукрам і, калі яны даелі, падаў па новай лусце.
— Дзеду, а праўда, што ў цябе пад печчу жыве дамавік? — церануўшы рукавом кашулі рот, нечакана для Андрона запытаў Васька.
— Хто вам такога нагаварыў, дзеці? — здзіўлена зірнуў ён на цыганят.
— Баба Перазімчыха страшыла. Казала, каб мы не хадзілі да цябе, інакш твой дамавік нас зачаруе і вушы абарве.
«Во лярва старая,— узлаваў пра сябе Андрон,— ужо дзяцей адпуджвае. Сама век нікога не пачаставала, не прывеціла, а цяпер завідкі бяруць, што цягнуцца да мяне на дворышча мальцы-падшыванцы, не абходзяць бокам. Няхай ад злосці жоўцю сваёй захлібнецца. Дзяцей не абманеш, яны сэрцам, хоць і маленькім, адчуваюць, хто да іх з душою і спагадай ставіцца».
— Не бойцеся, дзеткі. Дамавікі ў кожнай хаце жывуць. I ў вашай таксама. А мой зусім добры, любіць вас, бачыце, сахарку з хлебам прыбярог, каб падсаладзіць у роце.
— Дзеду, раскажы нам пра дамавіка, а то, дзе раней мы жылі, іх там не было.
— Так і не было?! — з непрыхаванай сярдзітасцю буркнуў Андрон.— Яны, дамавікі, ні аднаго дворышча не абмінаюць. Вось паслухайце, што я перакажу, ад маіх бацькоў яшчэ чутае, а ім-то верыць трэба, дужа ж праведнымі людзьмі былі, сапраўднымі хрысціянамі, праваслаўнымі, вернікамі. Ды што вам пра гэта гаварыць і пераконваць — верце на слова. Дык вось, дамавік цэлы год жыве смірна і ладна ў любой гаспадарцы, клапоціцца пра ўсё дома і на двары, лепш чым другі мужык-нядайдзіца ці гаспадыня-раскідуха. Глядзіць дамавік за агародам, не дае разгуляцца ў садзе лесавіку, адганяе ведзьмаў ад кароў ды коней. У добрага дамавіка ўсё ў хаце спраўна, ад усяго прыбытак, усім сытна і наедна. А бывае другім разам, што і ўзбунтуецца ён немаведама чаму. У такія часіны, дзеткі,— Сыпун пахітаў перад сваім носам заскарузлым пальцам,— ён злуецца на ўсіх, гатовы разбурыць хату, пазганяць усю жыўнасць на балота, можа коней падперці пад саменькія яслі, а ў кароў адбіць ахвоту да яды — веры не дасцё — перакусае ўсіх сабак, па двары параскідае сані ды калёсы, самому гаспадару, які не ўлагодзіў, падкотваецца пад ногі. А ўсё гэта бывае, каб вы ведалі, не раней, як у канцы сакавіка, калі ў бярозках сок ускіпае, неба сіняй глыбінёю поўніцца, а каля сваіх дамкоў шпакі цвінькаюць. Буяніць раз на год дамавік, як і гаварыў я, звычайна трыццатага сакавіка. Запомніце гэта добра, не пашкодзіць. У гэты дзень пачынае ён сваё гульбішча з ранняй зоркі-зараніцы і да поўначы, як заняюць першыя пеўні. А пасля ўлагоджваецца і зноў дбае пра свайго гаспадара, яго хату і саму гаспадарку.
Многія гаварылі, што на пачатку вясны скідае дамавік старую скуру і ад гэтага так бесіцца, боль жа невычэрпны пераносіць ён, а другія нашанскія старажылы завяралі, што ў той дзень нападае на дамавіка чорная чума, ну хоць бы як і на сабаку ці карову, і ад гэтага ён так сваволіць і шкоду прыносіць на ўсё дворышча. А бацька казаў, што ў гэты дзень прыходзіць расправа дамавікам ад нячыстай сілы на цалюткі год. Матка ж мая, пухам няхай ім зямля будзе, спорыла з бацькам, пераконвала, што глумлівы дамавік трапляецца толькі тым, хто паспрачаўся некалі з вясковым знахарам Гардзеем, вось ён і надзяляе сям’ю такіх сварліўцаў злым і непакорлівым дамавіком.— Андрон зірнуў на цыганят. Яны ціхенька сядзелі на лаве, прыціснуўшыся плечукамі адно да аднаго. Меншая дзяўчынка не зводзіла вачэй з падпечча, каля якога стаяла бляшаная закопчаная засланка. Чорныя вочкі дзяўчынкі сіліліся нешта выгледзець у густой цемры падпечча.
— Ну вось і напужаў я вас,— скупа ўсміхнуўся Андрон,— але вы дужа не лякайцеся. Мой жа дамавік добры, любіць дзя- цей, я пра гэта напачатку гаварыў. Так што не бойцеся прыходзіць. Як толькі чаго захочацца, адчыняйце дзверы ў маю хату, я і падсоблю, чым змагу. Добра, Васька? — Сыпун падняўся.— Бяжыце цяпер пагойсайце, а то заседзеліся разам са мною, байкі слухаючы. Ды і мне не выпадае без справы час церці, плот хачу падправіць, частаколіны мацней прыбіць, а то вашыя дружбакі пашкуматалі яго добра. Эх-хэ-хэ, цяжка папрасіць. Я ж не адмовіў бы, бярыце і ежце ад пуза. Мне ж аднаму ўсё не спажыць, заходзьце, дзеткі, часцей і не слухайце бабу Перазімчыху, яна ўжо з розуму выжыла.