VIII
Андрон збіраў першы ўраджай з незлічоных каліваў свайго тытуню. Ён асцярожна і звыкла абрываў ніжнія лапушыстыя лісты і складваў у кошык. Да гэтага стары паспеў ужо абшчыкнуць на кустах кветкі. Праўда, кожны год ён пакідаў дзесяткі два каліваў нечапанымі. Яны цвілі і спелі да глыбокай восені, да той пары, калі пачыналіся ўедлівыя штодзённыя дажджы. Вось тады Сыпун абрываў карычневыя выспелыя тытунёвыя бомбачкі на насенне, пакуль жа да гэтага яшчэ далёка. Цяпер трэба справіцца з першым ураджаем, затым будзе другі, а пасля і насенне. Радаваўся Андрон, што дачакаўся першага збору, што хутка зможа зрабіць самакрутку са свайго «табачку», а не душыцца папяросамі ды цыгаркамі з крамы. «I як іх толькі людзі штодня кураць? — дзівіўся ён, зацягваючыся «беламорынай» ці «Астрай».— Гэта ж не курыва, а смярдзенне адно». Мінулым годам стары садзіў таксама вялікую дзялку тытуню, думаў, што ніколі не здолее апрастаць ладны, вядры на два, мяшэчак, аж не — разышлося. «Дзякуй Богу,— заўсёды ўсміхаўся Сыпун,— нашы, шышкаўскія, мужчыны падсобілі».
А яно і сапраўды было так. У вясковай краме часта здараліся перабоі з прывозам цыгарэт, ды і ў райцэнтры, Маластоўцы, танныя рэдка былі, а ўсё замежныя, дарагія. Вось шышкаўцы і адведвалі Андрона, прасілі на самакруткі. А ён і рады быў, штодня можна з людзьмі пагаманіць, пра навіны даведацца, якія адбыліся не толькі ў вёсцы, але і далей, на белым свеце. I ўсё гэта ўведаеш, не выходзячы з падворка.
Сёння Андрон цешыўся цёмна-зялёнаму, хрумсткаму ўраджаю. Кожны лісток з куста ўзважваў, аглядаў, абтрасаў рэдкія камячкі зямлі і асцярожна, быццам шкляную цацку, клаў у кошык. Ён не спяшаўся. Засталося некалькі каліваў абарваць. Дзень нагодлівы. Паспее яшчэ насноўдаць шпагатных вяровачак у некалькі радоў пад страхою і паразвешваць пукі тытуню, каб сохлі.
Пракуранымі, як кара алешыны, пальцамі Андрон абрываў на некаторых лістах жаўтлявыя плямкі. Гэта, як ён ведаў, атрымлівалася ад хімічных угнаенняў. Напрыканцы вясны стары «падкормліваў» расаду чырвоным калійным россыпам. Здаецца ж, і асцярожна ўсё рабіў, шчапоткаю сыпаў але дзе-нідзе і недагледзеў, крупіцы патрапілі на лісточкі. Нічога, бяды вялікай няма, а карысць ад «падкормкі» ого якая — тытунь рос, не раўнуючы, як на дражджах.
Сонца ўдушліва прыпякала, нават шолаху ветру нідзе не чутно. Здаецца, што стаіш над дубовай бочкай, у якую для запаркі пад гуркі вылілі вядро кіпню. I ты, нахіліўшыся над яе прадоннем, дыхаеш густою, задушлівай, аж слёзы на вачах выбівае, параю.
Ці не з тыдзень не было ўжо дажджу. Сонца, як прывязанае, з самага ўсходу і да вячэрняга змяркання, нястомна выпальвала, высушвала зямныя сокі, пацямнела, абвяла лістота на бярозках ды ліпах, зжоўкла трава на пагорках, але затое дачасна выспелі чарніцы ў лесе. На небе ж ані аблачынкі.
«Дзіўна ўсё ў прыродзе,— маракаваў сам сабе Андрон,— то непрасветныя дажджы заліваюць, то спёка, што не вытыркнуць галавы з хаты. I чалавеку ніяк нельга ўгадзіць. Усё яму не так. У халады хочацца цяпла, а ў спёку хоць нейкай хмурынкі. Забываемся мы, людзі, што ўсё робіцца па волі божай, што ён адзіны валадарыць над намі. Гасподзь карае за грахі нашы, але ж ён міласцівы, даруе нам і на шляхі праведныя ўзводзіць!»
Здароў, дзядзька! — нечакана пачуў за спінаю Андрон. — Гляджу, што заюшыўся так, хоць мяшок на галаву ўздзявай.
— Няўжо ты, Іван, прыйшоў? — распраміўся стары і паціснуў працягнутую руку Гарбацэвіча. — Збіраю во на зіму прыпасы,— кіўнуў галавою на дзялку тытуню Андрон.— Трэба ж, каб і вам было што ў замець ды мароз курыць. Інакш ачахнеце без самасаду.
— Праўду кажаш, дзядзька. Без гэтай, прабач, заразы, як без хлеба.
— Пайшлі ў цянёк, пасядзім,— запрасіў Сыпун.— А то ў мяне ўжо спіну разломвае, хоць пудовы камень да яе прывязвай.
— А ты б не перасільваўся. Як гавораць — у Бога дзён многа.
— Яно-то так, Іванка. Але калі ўжо ўзяўся за нешта, то хочацца зрабіць, не адкладваць у доўгі сяннік. Сам ведаеш: адклад не ідзе на лад. Вось я з раніцы і шчыплю, абразаю лісцейкі. Думаю, што калі раней з гэтым спраўлюся, то і другі збор лепшы будзе. Кусты сілу набяруць, а ніжнія лісты сокі цягнуць лішнія перастануць. Сядай вось тут, на ганку, бачыш, як заценіста, лацве і пасядзець.
— Папяроску будзеш? — выцягнуў Гарбацэвіч з кішэні пачак.— Учора ў Маластоўцы купіў.
— Давай засмалім. Усё не дачакаюся свайго самасаду. Але такой пагодаю тыдні праз два пачну самакруткай пыхкаць.
Хвілінку памаўчалі, пускаючы перад сабою шызаваты дым.
— Я, дзядзька, вось па якой справе,— пачаў Гарбацэвіч,— ці дасі ты пару сталоў на заўтрашні дзень. У кума Петрака вяселле збіраецца.