— Ды ўжо ж так і зраблю. Будуць яны як па масле коўзацца. А ты не бойся, вакол усё пуста. Можаш маладой козачкай да сваёй хаты даскочыць.
— Увечары зноў сустрэнемся каля рэчкі? — Дуняша ўмольна зазірнула ў шараватыя вочы палюбоўніка.— Давай у клуб не пойдзем, каб пра нас нічога не гаварылі. Баюся я плётак, хоць без іх у вёсцы, як без адзежыны на плячах, чалавек ходзіць. Пра кожнага нешта плявузгаюць, а нам ужо, дзяўчатам, уедлівых слоў па самую макаўку хапае. Значыць, Лёнічак, прыцемкам я падбягу на рэчку, пад дубкі.
— Я там буду яшчэ да заходу сонца.— Хлопец гулліва падміргнуў Дуняшы, яна сарамліва ўсміхнулася і, хуценька чмокнуўшы пухлымі вуснамі Лёніка ў шчаку, выскачыла за варотцы.
«Ну і дала Дуняшка жмыху, як усё роўна на плечы ёй уселася плойма заедзі. I чаго баяцца? Што тут нязвычнага?» Лёнік з хвіліну назіраў, як Дуняшына квяцістая сукенка мільгацела сярод шэрых ствалоў старых яблынь іхняга, лозікаўскага, саду.
Мінула ўжо чатыры гады, як Лёнік з'ехаў са сваёй вёсачкі Шышкаўкі ў горад. Скончыў дзесяцігодку і, як у бяздонны вір галавою, кінуўся ў «навуку». Так маці, жаргуючы, гаварыла суседкам.
Вір не вір, а студэнтам політэхнічнага інстыгуга Лёнік стаў. «Вырваўся ў свет белы»,— думаў ён сам сабе. I шчымлівая радасць заўсёды запаўняла яго сэрца. Праўда, радасць гэта была нейкая кволая і мімалётная, як сняжынка, што трапляе на цёплую руку і ад якой праз імгненне не застанецца былой прыгажосці, а толькі трымціць малюсенькая кропелька, якая ўсмоктваецца сухой тканінаю пальчаткі.
Ад чаго ўсё гэта, Лёнік так яшчэ і не зразумеў. А ўрэшце глыбока і не задумваўся. Бо, па яго разуменні, усё павінна праясніцца само сабою...
II
Надзюха, мабыць, першая з вяскоўцаў прачыналася ў Шышкаўцы. Яна — няхай то зіма ці лета — запальвала ў печы, калі не было і пяці гадзін раніцы. Звыклася «старая шэльма» (так Надзюху абзываў за вочы і ў вочы сусед Андрон) першай да калодзежа збегаць, нечапанай вады сербануць, сляды на росных гравах ды замеценых снегам сцежках «палістаць-пачытаць».
«3-за такога паганага нораву ў векавухах і засталася, недарослая вужэлка», — выгукваў ёй у спіну Андрон, калі сварыўся з Надзюхаю з-за курэй ці за сліўкі, якія абтрос вецер на яго, Андронаў, агарод, а Надзюха (яны ж на яе ўчастку растуць) увішна збірае ў кошык.
— Няхай бы людзі паспыталі, укінулі ў рот,— таптаўся ў такія хвіліны каля Надзюхі Андрон у вечных сваіх кірзачах.— Дзякуй хоць раз пачула б, старая ты шэльма,— не сунімаўся дзядок.
— Халеры ты з’еш, атопак падраны, мухамор трупехлы,— прарывала на голас і Надзюху.— Лепш свінням высыплю, чым табе, нягегламу пустадомку, пакідаць. Ты, чым сварыцца, лепш бы свой комін начысціў,— ушчувала Надзюха, сажы там таўшчыні ў кулак. А яна і загарэцца можа, перакінецца ветрам на маю страху. Пасаджу я цябе, Андрон, тады ніхто і скарынкі чэрствай у турму не прынясе. Папомніш маё слова.
Надзюхі і Андрона хаты стаялі ледзь не ўпрытык. Яны, быццам блізняты, ціснуліся стрэхамі адна да адной, глядзелі на вуліцу трыма вокнамі, адным на — агароды. Стрэхі, накрытыя дранкаю, даўно зацягнуліся тоўстым слоем мяккага зялёнага моху. Здавалася, кінь на гэтыя стрэхі добра ўсмаленую лучыну і тая захліпнецца, закуродыміць, а навошта гаварыць ужо пра іскарку сажы.
Вось і гэтай раніцай Надзюха не паспела яшчэ нават расчасаць грабеньчыкам ссівелыя валасы і завязаць на галаве хустку, а ўжо сагнулася над загнётам з запаленай паперчынай, якую ўвішна падтыкнула пад высахлыя з мінулай восені дровы. Агонь агарнуў паленцы, заскакаў па драбнейшых трэсках, лізнуў учарнелыя бакі чыгуноў і разліўся па ўсім сподзе печы. Дым лёгкім слупком пацягнуўся ў комін.
«Не патухне цяперася»,— сама сабе прагаварыла Надзюха і па звычцы, што складалася гадамі, зазірнула ў акно, што выходзіла на агароды.
Туман паспеў ужо спаўзці з вышэйшых мясцін у нізіны, толькі рэдка дзе яго бароды чапляліся за бульбоўнік і віхляста-няроўныя барозны. Ладны, рукамі не абханіць, сонечны шар, на вачах, чвэрць за чвэрцю, падымаўся, усплываў над няроўнай шчоткай вершалін ельніку.
— I сёння пагодліва будзе. Няхай бы пырскнуў дожджык, хоць на адно каліўка. Бульбоўнік пасмяг, а цяпер жа самая пара завязі ў сілу ўбірацца.— Надзюха, за доўгае жыццё ў адзіноце, звыклася гаварыць сама з сабою. Чуючы свой голас, прыслухоўваючыся да яго, ёй здавалася, што побач ёсць яшчэ нехта жывы, той, каго яна ўвесь час чакала і па сённяшні дзень чакае. Андрон, чаўпень прыдуркаваты, яшчэ спіць, вылежваецца, і не смыляць у яго бакі. Як жывой была Андронава Марына, то ніколі ад мяне не адставала, за прыклад усім ставіла. З'еў, паразіт, такую бабу. Андрону не ціхмяная Марына трэба была, а такая зубастая, як я. Во дзе апёкся б ён, пакруціўся, як уюн на гарачай патэльні. Але усяму свой лёс, свая матухна-долечка...