— Можна пасядзець і тут,— Вераніка сарамліва адвяла позірк,— але ў мяне дома нікога няма. Я ж табе гаварыла, што мае паехалі на дачу, то чаму б не зайсці ў кватэру, паспрабуеш, як гатую я каву.
Лёнік не чакаў такой прапановы, на нейкую хвіліну разгубіўся, а сэрца моцна затахкала ў грудзіну, быццам пасля спрынтарскай стометроўкі.
Вераніка была першай з дзяўчат, з якімі ён сябраваў і якая вось так проста, у першы дзень знаёмства, запрашала да сябе.
Яны няспешна падняліся на чацвёрты паверх, ключ шчоўкнуў два разы ў замку, і ласкавая прахалода кватэры агарнула іх, закалыхала, залашчыла, прытуліла адно да аднаго.
V
— Лярва ты бяздумная, шэльма непрытульная! — загаварыла з парога Вольга Гарбацэвіч.— Ці ў цябе мазгі градам адбіла, ці ўжо ў няцерпіцу зашлыкатала між ног, каб так родную матку ганьбіць! Калі ўжо смыліць бязмерна шлунне тваё, я знайду, чым лячыць, махнаткі ў мяне пад рукамі шторання, выхаплю і ўпіхну ў тваю кумагерку, за адзін уздых усё выпаліць дашчэнту. Выгадавала сабе на галаву дачушку, лепей, чым ты адна, няхай бы ў мяне пяць хлопцаў гадавалася, погань ты паршывая, гадаўка! А ну прызнавайся, да каго ноччу на злучку бегала! — Вольга бяссільна села на табурэтцы каля чапельніка, звялай рукой сцягнула з галавы лёгкую хустку і цярнула ёй памакрэлыя вочы.
— Шышкаўка гудам гудзіць, быццам выдраны мядзведзем рой, бабы на мяне глядзяць, як на залатушную. А я ж, дурышча, гавару ім пра тое ды сёе, гаманю, як штодня, пячонкай адчуваючы няладнае, а яны смяюцца ў вочы, зубы сушаць на сонцы, няхай бы іх косці высушыла. Скуль мне знаць, што дачушка мая скурвілася.— Гарбацэвічыха перавяла дых, машынальна цярнула з барады тыльным бокам вольнай рукі няспынна набеглыя слёзы, глуха выдыхнула, як быццам з плячэй скінула гнёткі мех.— Пытаю апошні раз — з кім ноч была, блудніца? Маўчыш? Ну-ну, памаўчы... Гэта ж каб не кума Наста, так і хадзіла б я, ліха не ведаючы, а бабы нашынскія цешма б цешыліся. Ці ж я дабра табе не хацела ці не хачу? Лялькай у мяне жывеш, як яечка, берагу цябе, парушынкі здзімаю, а яна наравіць, каб ад горкіх дум у мяне, маткі. каўгун завёўся. Кажы, дзе і з кім была! Перазімчыха ўсіх «абзваніла» каля калодзежа, усім данесла пра гвае гульбішчы-любішчы.— Вольга задыхана ўсхапілася з табурэта, падскочыла да прыціхлай Дуняшы, якая ляжала з кнігаю на невялічкай рыпучай канапцы паўз дзверы, што вялі ў чысты пакой-залу, і хусткай затрапала па светлавалосай галаве дачкі. Дуняша не абаранялася, а толькі прыкрыла твар далонямі. Ды і якую шкоду магла зрабіць лёгкая хустка маці? Сагнаўшы крыху злобу, Вольга прысела побач:
— Дачушка мая, ці ж я табе вораг? Як самой сабе верыла, а што цяпер? Мо ты нічога бяздумнага і не зрабіла, а бачыш, што людзі гавораць, як у вочы мне смехам-соллю сыпяць. Не дай бог, у вушы бацьку ўвядуць, ён жа цябе на вуліцу і светлым днём не выпусціць, не кажучы ўжо пра вечар.— Вольга зноў памаўчала, наставіўшы локці рук на калені, а далонямі абхапіла галаву, захітала ёю, нібы старалася абтрэсці з валасоў, зачэсаных на патыліцу, нябачную павуціну ўедлівага суму, пякучага дакору, што сціскаў яе, мацярынскую, душу і цела.
Так прайшло некалькі хвілін. У куце пад іконаю, там, дзе стаяў стол, пакрыты саматканым, яшчэ свекрыві, белым абрусам з мудрагелістымі карункамі на сподзе, мірна і заспакоена цікаў нядаўна куплены будзільнік. Па шыбінах двух акон стомлена, але настойліва зумкалі некалькі мух, парываліся вырвацца на двор. Хатнім яны пакуль што дужа не дакучалі, гэта ж табе не спасаўскія і не восеньскія мухі, што джгаюць, прыліпаюць да цела і кусаюць пякучым агнём.
— Прызнайся, дачушка, і мне палягчэе, буду хоць ведаць, каго за сватоў лічыць, з кім у першую чаргу на вуліцы вітацца. Мо пабярэцеся з гэтым хлопцам? — Вольга ўстрапянулася.— Ён хоць наш, шышкаўскі? — Адчувалася, што Гарбацэвічыха паспакайнела, стала больш разважлівай і ўдумлівай.
«Ну і што, калі дачка прыйшла дамоў разам з маладым сонцам, якое пабудзілі гарластыя пеўні? — падумала сабе.— Ці мала дзе магла дзяўчына затрымацца, заседзецца? Гэга ж яшчэ не канец божага свету. Гады ў яе такія: няхай адпачне і палашчыцца, толькі б галавы не губляла. А яна, Дуняша, у яе, Ольгі, кемлівая і наравістая, у крыўду сябе ніколі не дасць, радзілася такой, пайшла характарам у Івана, бацьку свайго.
Тое, што старая пляткарка Перазімчыха вярзе, дык няхай ёй скула на языку ўскоча. Сваіх дзяцей ніколі не мела, то за чужымі і цікуе, небыліцы розныя ўзводзіць, без агню дыму шукае. Не, не буду я Вольгай, калі не перацягну старую па спіне кіем. Хай ужо і грэх на душу вазьму, толькі ж хто абароніць роднае дзіця, калі не я, матка... А бабы нашанскія ўжо такія цацкі, смехам душацца, колка пазіраюць. Няхай не забываюцца, што кожная, лічы, сваю незамужнюю дачку мае, во за імі няхай і прыглядаюць, кволяцца. А то ж Шаўчыха, даруй ёй Божа, два гады таму дапякала Кацярыну Перагудаву, у якой дачка зацяжарала ад прыблуднага шафёра, што, калі б мая дачка такое зрабіла, то яна б, Шаўчыха, ні хвіліны не думаючы, паклала б даччыну галаву на парог і сякерай па шыі. Праз гадок жа і яе донечка-дзесяцікласніца ў падоле двойню прынесла — хлопчыка і дзяўчынку. Шкода, што мёртвымі нарадзіліся. Няхай бы раслі дзеткі, усім месца на матухне-зямлі хопіць».