Калі камунары выйшлі і яны засталіся ўтрох (старшыня Савета не адступаў ад матроса), Багуновіч падышоў да акна, угледзеўся ў белую каламуць.
— У ясную пагоду касцёл добра відаць? — разумеў недарэчнасць такога пытання, бо касцёл быў відзён і з аднапавярховага флігеля, дзе размяшчаўся штаб.
— Як на далоні.
— Правей касцёла, за могілкамі, стаіць іх батарэя. Раней яе не было.
Рудкоўскі і Калачык пераглянуліся паміж сабой, зразумеўшы адзін аднаго, пасміхнуліся. Багуновіч убачыў іх усмешкі і падумаў, што не з таго пачаў, атрымаецца, што ён хоча спалохаць гэтых людзей. Растлумачыў:
— Я толькі адтуль. Хадзіў з салдатамі, браталіся...
— А я ламаю галаву, чаму палкоўнік у салдацкім шынялі...
— Не іранізуйце, Рудкоўскі. Хто-хто, а вы павінны ведаць: на вайне не жартуюць. Перад намі новая нямецкая дывізія, хоць па ўмовах перамір'я...
— Дайце тэлеграму глаўкаверху. Ці ў Саўнарком, Леніну.
Багуновіч паглядзеў на Рудкоўскага. Но, здаецца, не іранізуе, раіць зусім сур'ёзна. Здзівіла хіба іншае: упэўненасць Рудкоўскага, што тэлеграму можна даць на самы верх, ураду, Леніну.
Багуновіч падумаў, што трэба знайсці больш даверлівую форму размовы. Запытаў проста:
— Вы не думаеце, што з касцёла на вас глядзіць барон Зэйфель?
— Няхай паглядзіць. Няхай аблізнецца,— весела сказаў Калачык.— Мы яму дулю пакажам,— і склаў фігу, выставіў у акно.
— Усё больш сур'ёзна, таварышы. Мы праяўляем бесклапотнасць...
— Мы?
— Напэўна, у Першую чаргу мы, вайскоўцы. Я знаю немцаў. Яны здольныя на любую правакацыю...
— Ты што — баішся, камандзір? І нас палохаеш?— сурова спытаў Рудкоўскі.
— Рудкоўскі, вы ведаеце, што засталося ад палка.
— Мы ўзнімем народ! — выгукнуў Калачык.
— З віламі, з тапарамі? — уедліва спытаў Багуновіч; яго пачала раздражняць легкадумнасць старога чалавека, мудрасцю якога ён захапляўся, калі размова ішла пра лес, пра зямлю, пра рамонт плугоў.
— Ты, сынок, не верыш у сілу народа,— і са смуткам заключыў:— Малады. Таго, што заваяваў крывёю, народ не аддасць. Косці пакладзе.
— Піліп Мартынавіч, гэта высокія словы, а я ацэньваю ваенную абстаноўку.
— У нас атрад у сорак штыкоў. Дайце нам вінтоўкі — і заўтра мы выставім сто пяцьдзесят. Немцы, канешне, могуць заняць маёнтак. Але якой цаной!
Гэта сказаў не Калачык — Рудкоўскі, у развагу якога, у рэалістычнасць Багуновіч верыў больш. Словы гэтыя зрабілі ўражанне. Ён паверыў: за сваю зямлю, за свабоду людзі мясцовыя будуць стаяць да апошняга. Вінтоўкі ў яго сяляне прасілі раней. Ён запытаў штаб арміі. Не дазволілі перадаць, хоць вінтовак хапае: большасць былых салдат таксама ўжо недзе рыхтуюцца араць зямлю.
Багуновіч адступіў ад акна, абышоў вакол стала і сеў у крэсла, у якім перад тым сядзеў Рудкоўскі; гэтым не зусім свядомым жэстам ён як бы ўзяў на сябе кіраўніцтва перагаворамі. Пачакаўшы, пакуль абодва сялянскія важакі селі насупраць, сказаў, гледзячы ў вочы Калачыку — трэба пераканаць яго, бо ён зусім не блазен, як здавалася раней:
— Вашых людзей трэба вучыць. А ў мяне абстраляны полк. Памажыце мне захаваць полк,— памаўчаў, чакаючы адказу, але яны маўчалі, тады ён сказаў галоўную прычыну, якую яны добра ведалі: — Людзі галадаюць.
— Зноў хлеб? — здзіўлена ўзмахнуў рудымі бровамі Калачык.
— Зноў хлеб!
— А дзе ўзяць? — і стары пацмокаў, паківаў галавой. Цмоканне гэтае чамусьці ўзлавала Багуновіча.
— У вас пякуць бліны з салам. А ў мяне сёння рота баявой аховы засталася без снедання.
— Ты нас не ўпікай, афіцэр! Блінцы нашы пачуў! Бач ты яго! Мы, можа, сто гадоў гэтых блінцоў чакалі. А роту тваю... маць яе... саломай трэба накарміць. Сынкі Кілаватага двух лепшых жарабкоў на нямецкі бок перагналі... сёння, уначы... Мы гэтую сволач самі зловім. Але твае куды глядзяць? Во вапрос! Якая ж ты ахова рэвалюцыі?! З-пад носа штаба коней вывелі!
— Не кіпі, дзядзька Піліп,— спыніў старога Рудкоўскі і павярнуўся да Багуновіча.— Мы збяром хлеб для арміі. Але ты дасі нам зброю! — прагучала гэта не як просьба, не як умова на перагаворах — як ультыматум.
Такі тон спачатку непрыемна ўразіў. Узнік лагічны адказ: «Я не гандляр зброяй! Я камандзір палка рэгулярнай арміі. Мне ніхто не дазволіць...»
Але Багуновіч не сказаў гэтага. Памаўчаў, падумаў і адказаў:
— Добра. Я дам вам вінтоўкі.
Пасля ўжо, пасля многіх іншых слоў, якія заключалі дамоўленасць, адчуў халадок ад думкі: «А што скажа палкавы камітэт?»