Выбрать главу

Сам ён таксама радаваўся, толькі ўпотай: калі едзе сам нарком, значыцца, перагаворы ідуць паспяхова і можна чакаць падпісання міру.

У яго і Пастушэнкі было нямала клопатаў: сувязь з нямецкім камандаваннем, рытуал сустрэчы наркома і шмат іншага. Але калі па сувязі былі пэўныя інструкцыі, то па працэдуры сустрэчы не было ніякіх указанняў. Можа нічога і не трэба? Да такой думкі схіляўся Сцяпанаў: не царскі міністр, народнаму камісару ўсе гэтыя ўшанаванні без патрэбы, ён такі ж чалавек, як усе. Але Пастушэнка разважаў інакш: на станцыі трэба нейкі каравул, для парадку ўрэшце, і камандзіру палка трэба зрабіць даклад наркому.

Багуновічу падабалася гэтая ідэя: ён скажа наркому, які едзе падпісваць мір, у якім стане полк, наколькі аголены фронт. На станцыйным пероне пастроілі ўзвод салдат. Гэта было дарэчы, бо, хоць прыбыццё спецыяльнага поезда «трымалася» ў сакрэце, на станцыі за нейкую гадзіну яго стаянкі — пакуль ішлі тэлеграфныя перагаворы з нямецкімі ўладамі суседняй станцыі — сабраліся сотня салдат, сяляне з маёнтка, з вёскі. Людзі беглі задыханыя, узбуджаныя. На каго яны хацелі паглядзець — на поезд ці на Троцкага?

Вечарэла. Марозіла. На захадзе неба гарэла злавеснай чырванню.

Пакуль чакалі поезд на пероне, настылыя дошкі якога трашчалі і звінелі ад кожнага кроку (Баранскас увесь час бегаў), Багуновіч назіраў за Мірай. Яе ліхаманка самым натуральным чынам. Шчокі палалі, як чырвань неба, а вочы праменілі сонечную радасць.

Састаў быў з двух класных і аднаго паштовага вагона. З паравоза спусціліся два матросы ў лёгкіх для снежня бушлатах, з маўзерамі, драўляныя кабуры якіх стукалі ім па каленях.

Багуновіч і Пастушэнка прадставіліся матросам і спыталі, ці выйдзе нарком. Тыя паціснулі плячамі і пайшлі ў тэлеграфную. Нарэшце з задняга вагона выйшаў поўны чалавек у генеральскім шынялі. Пастушэнка пазнаў яго: генерал Самойла. Некалі яны сустракаліся. Багуновіч прадставіўся яму і, трохі раздражнёны няўвагай тых, хто знаходзіўся ў вагонах, да іх, хто стыне на пероне, даволі патрабавальна сказаў, што ім неабходна бачыць наркома.

Генерал падняўся ў першы вагон і праз нейкі час запрасіў туды іх. Увайшлі ў вагон пяцёра: Багуновіч, Пастушэнка, Сцяпанаў, Міра і ўпаўнаважаны франтавога камітэта Камінскі.

Іх сустрэў чалавек у залатым пенснэ, з шапкай густых чорных ускудлачаных валасоў, быццам забыўся прычасацца, з такой жа ўскудлачанай бародкай, якую ён раз-пораз гладзіў — лашчыў, як кацяня. Апрануты ён быў па-хатняму: на простай чорнай сарочцы куртка, падбітая заячым футрам. Рухі яго былі імклівыя, з характэрным жэстам правай рукі — жэстам прафесійнага прамоўцы.

Сустрэў Троцкі іх, як добрых знаёмых. Працягваў руку ўсё тым жа аратарскім жэстам. Вітаючыся з Мірай, весела засмяяўся, збянтэжыўшы дзяўчыну.

«Прашу вас, таварышы. Сядайце».

Але, людзі ваенныя, яны не маглі адразу прыняць такое дэмакратычнае запрашэнне. Багуновіч прадставіўся сам і прадставіў сваіх калег. Салон быў палацна-шыкоўны. Паўвагона. Доўгі стол пасярэдзіне, канапы, крэслы, абабітыя бардовым аксамітам, толькі са спінак спораны вензелі, але тканіна, не выцвілая пад вензелямі, выдавала іх рысунак. Гэта быў спецыяльна абсталяванні вагон былога міністра замежных спраў Сазонава.

Багуновіч намерыўся быў дакладваць пра становішча на іх участку фронту. Але яго нечакана перапыніла Міра. Заікаючыся ад хвалявання, яна папрасіла:

«Леў Давыдавіч... выступіце перад людзьмі. Глядзіце, колькі іх сабралася на станцыі!»

Троцкі, не зірнуўшы на вокны, куды кіўком галавы паказала Міра, наблізіўся да яе, мабыць, жадаючы лепш разгледзець, паглядзеў праз пенснэ, зняў яго і зноў гэтак жа недарэчна весела засмяяўся.

«Вы хто?»

«Агітатар камітэта арміі. Для работы з нямецкімі салдатамі».

«З такімі агітатарамі мы раздзьмуем пажар сусветнай рэвалюцыі»,— і раптам паляпаў Міру па шчацэ. Ласкава. Але Багуновіч убачыў, што Міру гэта абразіла, яна ажно пабялела і адступіла назад. Яго таксама непрыемна ўразіў такі паблажлівы жэст. Расхацелася дакладваць гэтаму весела-самаўпэўненаму чалавеку, сагрэтаму заячым футрам, у хораша напаленым шыкоўным салоне, аб тым, як галадае і замярзае армія.